Chlodwig I, król Franków – chrzest, podboje, zjednoczenie Franków

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Pierwsze lata rządów

W V stuleciu Frankowie dzielili się na wiele zwalczających się plemion. Przez dłuższy czas żadne z nich nie było w stanie utrzymać przewagi nad pozostałymi. Dopiero pod koniec stulecia zadanie to udało się zrealizować królowi Chlodwigowi, wywodzącemu się z rodu Merowingów.

Chlodwig I urodził się około 466 roku. Jego ojcem był Childeryk I, syn legendarnego władcy Franków Meroweusza. Swoje panowanie król Chlodwig rozpoczął w 481 roku. Stolicą jego państwa było Tournaui.

Chlodwig jako pierwszy z Merowingów rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę akcję podporządkowywania swojej władzy wszystkich sąsiednich ludów i plemion. Najpierw swoją ekspansję skierował przeciwko galo-rzymskiemu państwu Syargiusza, rozciągającego się między Sommą, La Manche a Loarą. Podbój tych ziem nastąpił po rozbiciu armii Syargiusza w 486 roku w bitwie pod Soissons.

Akcja podbojowa i sukcesy militarne Chlodwiga

Zniszczenie potęgi Alemanów

10 lat później (496) Chlodwig I zwrócił się przeciwko germańskiemu związkowi plemiennemu – Alemanom, wydając im bitwę pod Tolbiacum. W starciu tym wspomagał go władca Franków rypuarskich Sigibert, panujący nad prawym brzegiem środkowego Renu.

Bitwa pod Tolbiacum miała dramatyczny przebieg od samego początku. W jej trakcie odniósł poważne obrażenia Sigibert, zaś król Chlodwig musiał się sporo nagimnastykować, zanim zdołał ostatecznie pokonać przeciwnika.

Zwycięskie starcie umożliwiło Chlodwigowi włączenie do swego państwa większości terenów zamieszkiwanych przez germańskich Alemanów (pomiędzy Frankonią a Szwabią). Pozostałe ziemie alemańskie król Merowingów opanował kilka lat później.

Zmagania z Burgundami, Wizygotami i Ostrogotami

Po rozgromieniu Alemanów Chlodwig uderzył na królestwo Burgundów, rządzone przez niejakiego Gundobada. Ponoć do walki z nimi namówiła go żona Klotylda, która nie mogła znieść tego, iż Gundobad zabił jej rodziców.

Początkowo Chlodwig pomagał bratu Gundobada, Godegislowi, który wzniecił rebelię przeciwko prawowitemu władcy Burgundów. Buntownikowi i sprzymierzonym z nim wojskom merowińskim w toku walk nie szło najlepiej, co zaowocowało podpisaniem przez Chlodwiga traktatu pokojowego z Gundobadem. Jak wynika ze źródeł, władcy Franków zależało na przerwaniu wojny z Burgundią, ponieważ przeciwko jego zwierzchnictwu podnieśli bunt Alemanowie (506), którzy zostali w porę unieruchomieni.

W 507 roku połączone wojska Chlodwiga i Gundobada wyprawiły się przeciwko Wizygotom. Doszło do bitwy pod Vouillé, z kretesem przegranej przez króla Alaryka II, który poniósł śmierć na polu walki. Efektowne zwycięstwo pozwoliło Frankom rozciągnąć zwierzchnictwo nad Akwitanią. Z kolei Wizygoci musieli wycofać się za Pireneje do Hiszpanii, skąd wyparli ich dwa stulecia później Arabowie.

Sukcesy Chlodwiga I zaniepokoiły króla Ostrogotów Teodoryka Wielkiego. Wysłał on przeciwko Frankom jednego ze swoich dowódców, który zadał im bezprzykładną klęskę pod Carcassone. W konsekwencji panowanie Ostrogotów sięgnęło po Prowansję. Jak się później okazało, nabytek ten okazał się nietrwały, zaś Frankowie odzyskali utracone ziemie po śmierci Chlodwiga. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o wczesnym średniowieczu.

Chrzest władcy Franków

Przyczyny chrztu

Do dnia dzisiejszego nie ustalono, dlaczego Chlodwig I porzucił wiarę przodków i przyjął chrzest? Najczęściej podaje się, iż pomogła mu w tym jego żona Klotylda (Chrodechilda), która później za swoje poświęcenie została wyniesiona na ołtarze. Kronikarz Grzegorz z Tours wskazywał, iż król zdecydował się na przyjęcie wiary chrześcijańskiej po zwycięskiej bitwie z Alemanami w 496 roku, kiedy miał wykrzyknąć:

„Jezu Chryste, Chrodechilda utrzymuje o Tobie, że jesteś synem Boga Żywego, który, jak się mówi, masz nieść pomoc uciśnionym i dawać zwycięstwo Tobie ufającym. Pokornie błagam o Twoją przemożną pomoc! Jeżeli udzielisz mi zwycięstwa nad tymi wrogami i jeżeli doświadczę tej mocy, którą o Tobie rozgłasza lud oddany Twemu imieniu, że jej doznał, uwierzę Tobie i w imię Twoje dam się ochrzcić. Wzywałem bowiem moich bogów, lecz, jak się przekonuję, zwlekają ze swą pomocą. Sądzę przeto, że są oni w istocie bezsilni, gdyż nie spieszą z pomocą tym, którzy im są oddani. Ciebie teraz wzywam i gorąco pragnę Tobie uwierzyć, tylko wyrwij mnie z rąk moich nieprzyjaciół”.

Historycy sądzą, iż wyżej przytoczona opowieść powstała w kałamarzu kronikarza. Raczej jest mało prawdopodobne, by Chlodwig swoją decyzję podjął pod wpływem chwili. Najprawdopodobniej wszystko gruntownie przemyślał. Doskonale zdawał sobie sprawę z tego, iż religia chrześcijańska będzie niezmiernie ważnym elementem wzmacniającym podstawy  jego  władzy. Tym bardziej, iż część jego poddanych była już chrześcijanami.

Dla tych ostatnich Chlodwig wraz z przyjęciem chrztu stawał się naturalnym obrońcą. Zyskiwał też równocześnie poważną przewagę nad swymi współplemieńcami – plemionami germańskimi – które ze względu na wyznawany arianizm nie mogły liczyć na poparcie miejscowej ludności katolickiej.

Data chrztu, jego przebieg oraz skutki

Według tradycji Chlodwig I przyjął chrzest w Boże Narodzenie 496 roku. O ile data dzienna (25 grudnia) jest powszechnie akceptowana przez historyków, o tyle roczna już nie. Sugeruje się, iż Chlodwig mógł ochrzcić się w 498, 500 lub dopiero 508 roku.

Miejscem chrztu Chlodwiga było Reims. Wraz z władcą chrzest przyjęło 3000 jego poddanych. Nad przebiegiem całej ceremonii czuwał biskup Reims św. Remigiusz.

Z dostępnych źródeł pisanych wynika, iż władca Franków po przebyciu do katedry w Reims, udał się w kierunku zachodnim świątyni, gdzie wyrzekł się diabła, a następnie podążył w kierunku wschodnim, wyznając tam nową wiarę. Wkrótce potem król udał się do baptysterium, w którym trzykrotnie zanurzono go w wodzie. Ponoć w trakcie modlitwy Remigiusza nad Chlodwigiem zabrakło niezbędnego do namaszczenia oleju, który dostarczyła nadlatująca gołębica. To cudowne wydarzenie miało świadczyć o boskiej proweniencji władzy królewskiej Merowingów.

Ochrzczenie się Chlodwiga niosło za sobą poważne skutki dla niego samego oraz rządzonego przez niego państwa. Jak wskazują znawcy zagadnienia, nowa wiara dała Frankom ideologiczne podłoże do rozprawienia się z „heretyckimi” plemionami, w tym z Alemanami i Wizygotami.  Dzięki przyjętemu chrztowi królestwo Merowingów od razu zostało dostrzeżone na arenie międzynarodowej przez Bizancjum, którego stało się ważnym sojusznikiem. Cesarz Anastazjusz I nadał nawet Chlodwigowi zaszczytny tytuł konsula.

Kres rządów Chlodwiga i zjednoczenie Franków

Wielką zasługą dziejową Chlodwiga było zjednoczenie wszystkich plemion frankijskich w jeden w miarę zwarty organizm polityczny. Zanim jednak udało mu się to zrealizować, musiał sporo się  natrudzić. Walcząc o przewodnictwo wśród Franków, okazał się niezwykle brutalny.

Z polecenia króla śmierć ponieśli kolejno poszczególni dowódcy i książęta frankijscy. Najpierw został zabity przywódca Franków rypuarskich Sigebert, na którego życie targnął się jego syn Chloderyk, namówiony do tego przez Chlodwiga. Później z rąk ludzi Chlodwiga zginął sam Chloderyk, co pozwoliło jego konkurentowi objąć zwierzchnictwo nad nadreńskimi Frankami.

W dalszej kolejności Chlodwig rozprawił się z Frankami salickimi. Odpowiednio głowy postradali Chararyk, Ragnachar, Rignomer i Richar. Pozbycie się tych książąt pozwoliło Chlodwigowi zostać jedynym władcą Franków. Nastąpiło to definitywnie w 509 roku.

Pełnią władzy Chlodwig I cieszył się zaledwie dwa lata. Zmarł pod koniec 511 roku w Paryżu, który nieco wcześniej ustanowił jako stolicę swego rozległego władztwa. Państwo rządzone przez Chlodwiga było typową monarchią patrymonialną. Ziemie wchodzące w skład tego państwa władca traktował jak osobistą własność (tzw. patrymonium). W praktyce oznaczało to, iż swoje królestwo może on podzielić według własnego upodobania. Po śmierci Chlodwiga jego państwo zostało podzielone między jego czterech synów:

• Teodoryka (511-534)
• Childeberta (511-558)
• Chlotara I (511-561)
• Chlodomera (511-524)

Po 511 roku państwo rządzone przez synów Chlodwiga było wielokrotnie dzielone między członków panującej dynastii. W efekcie władza królewska uległa znaczącemu osłabieniu, zaś jej poszczególni władcy byli w rzeczywistości marionetkami w rękach majordomów – urzędników królewskich. Słaba władza centralna wpłynęła na wydatne pogorszenie się międzynarodowego znaczenia kraju Franków w regionie. Państwo to zaczęło się ponownie liczyć w rozgrywkach międzynarodowych, gdy władzę przechwyciła nowa dynastia Karolingów, której świetność przypadła na czasy Karola Wielkiego (768-814).

Autor: Mariusz Samp

Bibliografia

1. Brejnak Wojciech, Chrzest Chlodwiga, króla Franków [https://wczesnesredniowiecze.pl/artykul,27,chrzest-chlodwiga--krola-frankow.html; dostęp: 18.05.2021].
2. Faber Gustav, Merowingowie i Karolingowie, przekł. Zbigniew Jaworski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
3. Hałas Rysiek, Chlodwig I [http://www.histurion.pl/historia/postaci_historyczne/wyswietl/chlodwig_i.html; dostęp: 18.05.2021].
4. Manteuffel Tadeusz, Historia powszechna, Średniowiecze, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
5. Merowingowie i Karolingowie, Biografie, herby, drzewa genealogiczne, red. Krzysztof Kurek, Planeta DeAgostini-Agora, Warszawa 2010.
6. Rouche Michel, Chlodwig król Franków, przekł. Katarzyna Jamroz, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2015.
7. Wood Ian, Królestwa Merowingów 450-751, Władza, społeczeństwo, kultura, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
8. Zientara Benedykt, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.