II bitwa El Alamein - punkt zwrotny w kampanii pustynnej podczas II Wojny Światowej

Opublikowano: 01.12.2023DrukujUdostępnij

Afryka Północna – strony konfliktu. Opis terenu pod El Alamein

W lecie 1942 roku stało się jasne, że jedynie zwycięstwo nad niemiecko-włoskimi siłami pozwoli Brytyjczykom utrzymać Kanał Sueski oraz wpływy na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Gdyby doszło do przejęcia pól naftowych przez państwa Osi, armia niemiecka zyskałaby dostęp do paliwa, koniecznego do dalszego prowadzenia działań wojennych. Tak więc przyczyny decydującego starcia były ogromnie ważne. Afryka Północna miała stać się ponownie areną krwawych starć Aliantów i sił państw Osi. Na teren walki został wybrany obszar pod egipską miejscowością El Alamein.

Bitwa El Alamein miała toczyć się na równinie nadmorskiej, pomiędzy Morzem Śródziemnym a wzgórzami Ruweisat. Drugi rejon stanowiła pustynia, pomiędzy wzgórzami Ruweisat a depresją Quattara. Teren, z licznymi innymi wzgórzami oraz z lotnymi piaskami, tworzył trudną do przebycia przeszkodę. Przez obszar El Alamein prowadziły jedyna nadmorska droga, pustynne trakty oraz linia kolejowa, równoległa do drogi. Obie strony konfliktu – siły niemiecko-włoskie oraz oddziały brytyjskie - zamierzały wykorzystać dogodne dla siebie ukształtowanie terenu. Dodatkowym sposobem na zatrzymanie ruchu wojsk były rozległe pola minowe.

Jak wyglądała bitwa pod Alamein? Generał Montgomery, mianowany dowódcą 8 armii brytyjskiej na Bliskim Wschodzie, zamierzał zastosować nową metodę walki, polegającą na nieustannym nękaniu wojsk niemieckich, przy ciągłych atakach lotniczych na linie zaopatrzeniowe. W celu zdezorientowania wroga opracowano akcję „Operacja Bertram”, mającą na celu przekonanie Niemców, o ataku od strony południowej. Po stronie niemieckiej dowództwo przejął generał Stumme, który, pod nieobecność Rommla, przebywającego w Niemczech, przygotował siły Osi do bitwy. Zostały wzmocnione pozycje obronne, na polach minowych znalazło się 14 tysięcy min przeciwpiechotnych, miny-pułapki, a liczne punkty oporu miały się wzajemnie ubezpieczać – ochronę stanowiły działa przeciwpancerne oraz karabiny maszynowe.

Bitwa El Alamein – opis brytyjskich przygotowań i przebieg walki

Operacja „Lighfoot” – przygotowania do brytyjskiej ofensywy

We wrześniu Alianci otrzymali posiłki, w postaci 300 czołgów M4 „Sherman”oraz 100 dział samobieżnych M7 „Priest”. Egipskie bazy zostały wzmocnione 4 dywizjonami amerykańskich bombowców B25 „Mitchell” oraz bombowcami „Wellington”. Wojsko brytyjskie uzyskało w ten sposób przewagę w powietrzu.

Generał Montgomery opracował operację „Lightoot”:

• mianował nowych dowódców XXX Korpusu oraz 7. Dywizji Pancernej,
• opracował plan ataku od północy, między morzem a wzgórzami Ruwersait,
• zamierzał przekonać Niemców o ataku ze strony południowej, wciągając ich w pułapkę – Niemcy mieli zostać zatrzymani przez pustynię,
• dodatkowo zorganizował dwie dywizje pancerne, pod dowództwem gen. płk. Lumsdena. Wojsko brytyjskie miało za zadanie utworzyć wyłom w obronie wojsk Osi i podjąć ściganie nieprzyjaciela.

„Operacja Bertram” miała na celu utwierdzić Niemców w przekonaniu, że atak Aliantów nastąpi od strony południowej. Do mistyfikacji użyto atrapy czołgów i pojazdów. Udawana budowa rurociągu wskazywała na zakończenie prac na początku listopada. Fałszywe komunikaty radiowe przekonały dowództwo niemieckie o obecności na południu brytyjskiej dywizji pancernej. Jednocześnie przed lotnictwem niemieckim ukryte zostały magazyny zaopatrzeniowe oraz czołgi i pojazdy, gotowe do akcji od strony północnej. Oficerowie i żołnierze, na dwa dni przed bitwą, otrzymali Informacje o podjętych działaniach, które do tej pory podlegały wojskowej tajemnicy.

Przebieg bitwy – sir Bernard Law Montgomery zwycięża pod El Alamein

Siły Aliantów znacznie przewyższały siły państw Osi. 150000 żołnierzy Montgomery’ego walczyło przeciw 104000 żołnierzom niemieckim i włoskim. Brytyjczycy mieli także przewagę w powietrzu. Wojska Osi zmagały się z problemami zaopatrzeniowymi w paliwo i amunicję. W momencie rozpoczęcia bitwy Erwin Rommel przebywał w Europie - starał się uzyskać wsparcie militarne dla swojej armii, w czasie spotkania z Hitlerem. Do Afryki wrócił 26 października.

II bitwa El Alamein rozpoczęła się 23 października 1942 roku, o 21.40. Zmasowany ostrzał brytyjskich dział artyleryjskich osłaniał działania XXX korpusu. O 22.00 saperzy rozpoczęli oczyszczanie drogi dla czołgów i piechoty. Niemcy, spodziewający się początku starć 1 listopada, utracili łączność telefoniczną, umilkły również ich stanowiska ogniowe. W tym czasie z pozycji na południu, z pozorowanego ataku, wycofywał się XIII korpus gen. Horrocks’a, który nie dopuścił do przedostania się niemieckich dywizji pancernych, zmierzających na pomoc oddziałom na północy.

XXX korpus miał za zadanie przedrzeć się przez niemieckie umocnienia, oczyszczonymi z min korytarzami – prawym - dowódcą dywizji piechoty został gen. mjr Wimberley oraz lewym, którym podążała nowozelandzka dywizja piechoty. Chociaż cel natarcia nie został osiągnięty, Mongomery uzyskał informacje, że piechota niemiecka poniosła znaczne straty. Nie spełniły także swojego zadania czołgi, wysłane w celu wsparcia piechoty. Erwin Rommel, po przybyciu do kwatery pod El Alamein, szybko ocenił sytuację. Do walki na północy skierował 106 czołgów 21 Dywizji Pancernej. Jednak alianci byli przygotowani na atak – siły Osi zostały odparte po nalotach RAF-u, wspierających ostrzał z dział przeciwpancernych. Po przegrupowaniu sił alianckich, Montgomery rozpoczął przygotowania do operacji „Supercharge”.

Rozpoczęta 2 listopada ofensywa „Supercharge”, dowodzona przez gen. mjr. Fryberga, miała na celu ostateczne przełamanie sił Osi. XXX korpus bez przerwy atakował siły Rommla, który w odpowiedzi rzucił do walki ostatnie odwody – dywizję pancerną „Ariete” oraz dywizję zmotoryzowaną „Trieste”. Chociaż wojska brytyjskie nie zdołały pokonać w sposób ostateczny sił niemiecko-włoskich, Rommel zarządził odwrót. Jednak Hitler rozkazał rzucić do dalszej walki wszystkie siły i żołnierze niemieccy wrócili na swoje pozycje. 4 listopada 8 Armia Mongomery’ego przedarła się przez linię obrony wroga, pod Tell el Agagir. Do niewoli trafił dowódca Africa Korps, gen. von Thoma. Zmotoryzowane oddziały zdołały dokonać odwrotu, jeszcze zanim zezwoliła na to Kwatera Główna. II bitwa El Alamein dobiegła końca.

Znaczenie bitwy – straty Aliantów. Informacje o stratach wojsk Rommla

Straty Aliantów wyniosły 4610 zabitych oraz zaginionych. 55 % strat odnotowano w siłach brytyjskich, 22% strat poniosły oddziały australijskie, 10% - przypada na Nową Zelandię, Afryka Południowa - odnotowano 6% oraz około 4% strat poniosły wojska greckie, francuskie i hinduskie. Po stronie niemiecko-włoskiej, szacuje się, około 10000 zabitych żołnierzy i 15000 rannych. Do niewoli trafiło 30000 żołnierzy.

Straty w czołgach to 500 pojazdów brytyjskich, z czego naprawiono 337 uszkodzonych czołgów. Niemcy utracili 450 czołgów, z 600. Pustynne Siły Powietrzne straciły 97 samolotów. Siły Osi odnotowały zniszczenie 84 maszyn. Największe straty wśród Aliantów poniosła piechota oraz wojska inżynieryjne i czołgiści - z przyczyny braku wsparcia piechoty, w czasie prób przedarcia się przez niemieckie linie obrony. Znaczenie bitwy, która odmieniła losy Afryki i zakończyła legendę Rommla, było tak znaczące, że straty, poniesione przez Aliantów, wobec odniesionych korzyści, okazały się relatywnie niskie.

Znaczenie bitwy:

• II bitwa El Alamein stanowiła punkt zwrotny w wojnie, na terenie Afryki,
• sprawdziła się taktyka Mongomery’ego, stawiającego na zmasowany atak na siły Osi oraz działania dezinformacyjne,
• II bitwa El Alamein przypieczętowała losy armii Rommla, która wcześniej, w lipcu, została zatrzymana pod El Elemein i na przełomie sierpnia i września - pod Alam El Halfa.

Autor: Izabela Sagasz

Literatura:

1. Największe bitwy XX wieku, T. Koch, W. Zalewski, El Alamein, Wydawnictwo Altair, Warszawa 1993.
2. Kronika XX wieku, pod red. M. B. Michalika, Wydawnictwo „Kronika”, Warszawa 1991.