Jakie były skutki rewolucji francuskiej? Wyjaśniamy krok po kroku
Nierówności społeczne, przywileje jednych grup społecznych kosztem innych, bieda, ucisk, poczucie niesprawiedliwości – to wszystko doprowadziło do wybuchu rewolucji francuskiej. Z jednej strony dała ona Francji unikalną Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, z drugiej doprowadziła do śmierci wielu ludzi, jej skutkiem była egzekucja Ludwika XVI. Jednym z jej symboli było zburzenie Bastylii. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze dla niej fakty. Pokażemy, jaka była geneza oraz konsekwencje i skutki rewolucji francuskiej, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Francji.
Z tego artykułu dowiesz się:
Ekonomiczne i społeczne przyczyny rewolucji francuskiej
Sytuacja ekonomiczna przed rewolucją
W latach 80. XVIII wieku zaczął się we Francji kryzys. Powszechna była deflacja, niosąca za sobą spadek cen towarów a co za tym idzie obniżenie poziomu zarobków. Problemy nie ominęły również feudalnych gospodarstw rolnych.
W latach 1788-1789 miały miejsce susze, po których przychodziły gwałtowne burze z gradem niszczące zbiory. Panował więc nieurodzaj, ponadto wśród bydła szerzyły się choroby. Na domiar złego na przełomie 1788 i 1789 roku zima była wyjątkowo mroźna. W miastach sprowadzane z Anglii maszyny zaczęły zastępować pracowników, co prowadziło do wzrostu bezrobocia.
Zaczęły powstawać uzbrojone bandy, rabujące składy zboża oraz palące dokumenty stanowiące prawo, które utożsamiano z uciskiem. Temu ostatniemu ze strony uprzywilejowanych grup zaczęła sprzeciwiać się burżuazja. W państwie szerzyła się korupcja, pieniądze były fałszowane. O pogarszanie się sytuacji obwiniano ministra finansów oraz nieudolne rządy Ludwika XVI. Ekonomiczne przyczyny rewolucji francuskiej i jej główna geneza to zatem bieda i rozwarstwienie społeczne.
Struktura społeczna we Francji przed rewolucją
Przed rewolucją we Francji istniały trzy lub jak się czasem uważa cztery stany. Pierwszym z nich było duchowieństwo, w którym, władza, jak i większość dochodów, w tym z dziesięcin należały do hierarchów, natomiast obowiązki, jak opieka społeczna spadały na średni i niższy szczebel. Nawet w ramach tej grupy istniało rozwarstwienie społeczne.
Stan drugi stanowiła szlachta, która przed rewolucją liczyła około 350 000 osób. Szlachta we Francji cieszyła się różnego typu przywilejami. Nie płaciła określonego typu podatków, nie podlegała sądzeniu przez sądy niższego szczebla. Zmonopolizowała także pełnienie większości funkcji publicznych.
Stan trzeci był najbardziej zróżnicowany. Zaliczali się do niego zarówno reprezentanci burżuazji, jak i chłopi. Różnice w zarobkach w tej grupie były wręcz ogromne, zaliczali się bowiem do niej z jednej strony bankierzy, z drugiej zaś chłopi, którzy tkwili w relacjach poddaństwa wobec swoich panów. „Stanem czwartym” historycy określali ludność robotniczą miast. Często dzień roboczy dla tej grupy ludności trwał 16 godzin. Stan ten został szczególnie dotknięty spadkiem wartości pieniądza. To oraz choroby lub inwalidztwo zazwyczaj sprawiały, że stawali się oni nędzarzami żebrzącymi na ulicach.
Najważniejsze skutki rewolucji francuskiej
Ekonomiczne i społeczne skutki rewolucji francuskiej
Podstawowym skutkiem rewolucji była zmiana struktury społecznej we Francji. Obalony został dawny ustrój feudalny, arystokracja utraciła swoje przywileje. Zmiany dotknęły także kościół: zniesione zostały dziesięciny, znaczną część majątku kościelnego sprzedano. Znacznie wzmocniła się burżuazja. Stan „czwarty” nie zyskał natomiast niemalże nic.
Przeprowadzono zmiany w gospodarce, zlikwidowano ciemiężące ludność daniny i podatki. Miejsce systemu cechowego zająć miała wolność produkcji. Zniesione zostały także cła wewnętrzne, reglamentacja przemysłu a także monopole, w tym szczególnie te obecne w handlu zagranicznym.
W ramach znoszenia ucisku przeprowadzono reformę administracyjną, czemu towarzyszyła decentralizacja władzy. Celem takiego działania było pierwotnie osłabienie pozycji króla i jego ministrów. Władza centralna pozbawiona została możliwości wymuszania na prowincji podporządkowywania się jej decyzjom, bowiem stanowienie prawa miejscowego, nadzór nad gwardią oraz pobór podatków przekazane zostały w ręce władz lokalnych.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela i jej pozytywne znaczenie
Dokument ten został przyjęty 26 sierpnia 1789 roku. Dualizm ujęcia w tytule praw człowieka i obywatela wynikał z tego, że prawa człowieka dotyczą wszystkich ludzi, są przyrodzone, natomiast prawa obywatela odnoszą się do obywateli Francji. Deklaracja przydawała człowiekowi takie atrybuty, jak wolność czy bezpieczeństwo. Wolność miała być ograniczona jedynie tym, co staje się krzywdą dla innych.
W Deklaracji wymieniono wolność osobistą, sumienia, myśli, poglądów, pisma oraz druku. W kontekście wolności osobistej człowieka nie można było karać, więzić, ani aresztować wbrew obowiązującym przepisom prawnym a do momentu stwierdzenia winy danej osoby powinna ona być uznawana za niewinną. W Deklaracji podkreślono też równość wszystkich ludzi wobec prawa.
Zgodnie z Deklaracją źródłem każdej władzy jest naród. Sprawujący władzę mieli podlegać kontroli ze strony obywateli. Podstawowym zadaniem każdej władzy powinno być sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem praw człowieka i obywatela. Innym ważnym osiągnięciem Deklaracji było wezwanie do rozdziału władz państwowych, co w bezpośredni sposób nawiązywało do zasady trójpodziału władzy Monteskiusza.
Proces i egzekucja Ludwika XVI oraz jej konsekwencje dla jego rodziny
W konsekwencji rewolucji we Francji nastąpiła zmiana ustroju, a król wraz z całą rodziną został osadzony w Temple, gdzie oczekiwał na proces. W jego trakcie postawiono mu takie zarzuty, jak spiskowanie z obcymi dworami, użycie wojska przeciwko Konstytuancie oraz odmowę przyjęcia Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Były król miał zostać osądzony przez Konwencję Narodową.
W trakcie procesu żyrondyści podejmowali liczne próby ocalenia życia króla. Przeciwne działania podejmował obóz, do którego należał Maximilien de Robespierre. Po serii głosowań Ludwik XVI został skazany na karę śmierci i 21 stycznia 1793 roku został ścięty na gilotynie. Śmierć spotkała również jego żonę Marię Antoninę i siostrę Elżbietę, zaś syn zmarł w Temple na gruźlicę.
| Rodzaj kary | Kara śmierci: 366 | Więzienie, banicja/zawieszona kara śmierci: 319/36 |
|---|---|---|
| Zweryfikowane głosowanie | Kara śmierci: 387 | Więzienie i banicja: 334 |
| Zawieszenie wykonania kary | Przeciw: 380 | Za: 310 |
Zdobycie Bastylii – znaczenie dla rewolucji
14 lipca 1789 roku zasłyszano dwie informacje: o zbliżaniu się do Paryża królewskich pułków oraz o planowanym ostrzale artyleryjskim miasta ze wzgórza Bastylii. Uzbrojony lud ruszył do miejsca, które było symbolem władzy króla. Celem stało się zdobycie Bastylii.
Powszechnie kojarzyła się ona z bezprawnym więzieniem ludzi. Uzbrojony tłum zgromadził się pod budowlą. Rozpoczęto negocjacje z gubernatorem, jednakże ten wydał rozkaz otwarcia ognia. W trakcie trwającego cztery godziny oblężenia zginęło około 100 osób.
Obrońcy stwierdzili konieczność kapitulacji, kiedy oblegający podciągnięte zostały działa. Obrońcy poddali się w zamian za darowanie im życia, jednakże większość ludzi nie wiedziała o tym ustaleniu i de Launay oraz kilku żołnierzy poniosło śmierć z rąk ludu. Symbolem rewolucji stało się zburzenie Bastylii.
Autor: Herbert Gnaś
Bibliografia:
- J. Baszkiewicz, Historia Francji, Ossolineum, warszawa 1999.
- E. Belfort Bax, Historja Rewolucji Francuskiej, Skład Główny w Księgarni Powszechnej, Warszawa 1906.
- M. Karkocha, Proces i stracenie Ludwika XVI w świetle prasy warszawskiej z lat 1792-1793, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Historica”, nr 85/2010.
- S. Sorys, Geneza samorządu terytorialnego, „Krakowskie Studia Małopolskie”, nr 13/2009.
- K. Trzciński, Początki nowożytnego obywatelstwa w Europie – obywatel państwa i katalog jego praw w dokumentach Rewolucji Francuskiej, „Studia Europejskie” nr 2/2005.