Zdobycie Bastylii - data, przyczyny, przebieg, znaczenie
Od 1880r. 14 lipca (w latach 1793 – 1805 26 messidora, jak podawał kalendarz rewolucyjny) we Francji obchodzone jest Święto Narodowe Francji. Data ta upamiętnia wybuch wielkiej rewolucji francuskiej, w wyniku której została obalona monarchia absolutna. Tego dnia nastąpiło „zburzenie” bastylii przez ludność Paryża. Choć okres wielkiej rewolucji trwał od 1789 do 1799r., to właśnie dacie 14 lipca przypisuje się najważniejsze znaczenie.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o rewolucjach.
Z tego artykułu dowiesz się:
Bastylia – znaczenie i symbol budowli
Budowa i funkcja Bastylii
Bastylia nie jest nazwą jednej konkretnej budowli, którą zburzono 14 lipca 1789r. (26 messidora – dnia szałwii według późniejszego kalendarza rewolucyjnego). W wolnym tłumaczeniu z j. francuskiego sformułowanie „la bastille” to każdy zamek wybudowany poza rogatkami miasta.
Budowa bastylii rozpoczęła się w 1370r. zgodnie z wolą Karola V Mądrego z dynastii Walezjuszów, syna Jana II Dobrego i Bonny Luksemburskiej. Ukończono ją już za panowania jego syna – Karola VI Szalonego w 1383r. Stanowiła element umocnień miejskich, miała bronić bramy św. Antoniego.
Początkowo twierdza pełniła ważną funkcję obronną. Jednak z czasem jej znaczenie militarne malało. W XVII w. została przekształcona w więzienie. W krótkim czasie zasłynęło z ciężkiego rygoru. Na przestrzeni XVII i XVIII w. do najbardziej znanych jej więźniów zaliczyć można między innymi François-Marie Arouet`a, znanego jako Wolter, markiza De Sade, czy człowieka w żelaznej masce, którego tożsamość nie została do dziś potwierdzona.
Bastylia jako symbol w przededniu wielkiej rewolucji francuskiej
Bastylia była najcięższym więzieniem w Paryżu. Potężna budowla nie wymagała silnego obsadzenia – z racji swojej pierwotnej funkcji była trudna do zdobycia, a panujący Ludwik XVI z dynastii Burbonów rozkazał do istniejących czterech dobudować kolejne cztery wieże. Zdobycie, a tym bardziej zburzenie Bastylii wydawało się być niemożliwe.
Od 1682r. dwór królewski przeniósł się z Paryża do Wersalu. Następcy króla-słońce, Ludwika XIV, po przeniesieniu całej administracji państwowej do wielkiego kompleksu w Wersalu coraz rzadziej pojawiali się w Paryżu, mieli coraz słabszy kontakt ze swoimi poddanymi. Absolutystyczny sposób sprawowania władzy przez monarchów francuskich również nie sprzyjał uzyskaniu znacznego poparcia wśród ludu.
W Paryżu narastało niezadowolenie z powodu sytuacji ekonomicznej w kraju, skarbiec królewski był poważnie zadłużony, naród nie przepadał również za królową – Marią Antoniną, której rozrzutność i udział w „aferze naszyjnikowej” dodatkowo podburzało ludność. Po klęsce nieurodzaju z 1788r. ceny żywności zaczęły iść w górę. Rozpowszechniło się ubóstwo, nędza. Dochodziło do aktów bezprawia i coraz częstszych zamieszek. W takim układzie sił Bastylia stawała się symbolem znienawidzonego absolutyzmu.
Wielka rewolucja francuska – zdobycie Bastylii
Zdobycie Bastylii – przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej
Ludwik XVI nie miał charakteru jak jego słynny poprzednik król-słońce. Często zmieniał podjęte decyzje, nie miał pomysłu na przeprowadzenie niezbędnych reform. Po klęsce głodu dał się przekonać mieszkańcom i na nowego ministra finansów mianował popularnego wśród mieszkańców Paryża Jaques`a Neckera. W styczniu 1789r. nowemu ministrowi udało się przekonać monarchę do zwołania pierwszy raz od 175 lat stanów generalnych – złożonego z przedstawicieli szlachty, duchowieństwa i stanu trzeciego organu doradczego władcy. Data wyznaczona została na dzień 5 maja.
Dzień po uroczystym rozpoczęciu posiedzenia posłowie stanu trzeciego, z których większość stanowili prawnicy, zażądali prowadzenia obrad wspólnie przez wszystkie trzy stany, a nie w oddzielnych pomieszczeniach. Dwukrotnie składali wniosek o wspólne prowadzenie obrad i dwukrotnie został on odrzucony. Wówczas, 17 czerwca, oświadczyli, że stanowiąc reprezentację większości narodu, uznają się za jego jedynych przedstawicieli – Zgromadzenie Narodowe. Z czasem dołączali do nich kolejni duchowni i szlachcice. Ludwik ustąpił 29 czerwca i zgodził się na wspólne obrady Zgromadzenia Narodowego.
11 lipca monarcha odwołał ze stanowiska Neckera. Nie spodobało się to obywatelom, wśród których Necker był popularny przede wszystkim za swoje poglądy dotyczące dotowania i egzekwowania cen chleba. Jednocześnie do miasta zaczęło napływać wezwane przez władcę wojsko. Dodatkowo pogłoski o planowanym ostrzale miasta m.in. z Bastylii, sprowokowały obywateli do rozpoczęcia działań rewolucyjnych.
Zdobycie Bastylii – przebieg działań
Data 14 lipca 1789r. stała się najważniejszym dniem w historii Francji. Rano Paryżanie tłumnie (20-30000 osób) ruszyli do pałacu Inwalidów, skąd zabrali ponad 30000 sztuk broni. Niewiele trzeba było, by pokierować ludnością w stronę Bastylii, w której przechowywano amunicję.
Za czasów Ludwika XVI Bastylia traciła na znaczeniu nawet jako więzienie. Krążyły pogłoski o planowanym jej rozebraniu. Nadal była jednak symbolem francuskiego absolutyzmu, mimo, że w momencie wybuchu rewolucji osadzonych było tam jedynie kilku więźniów, a z około setki żołnierzy większość była schorowana.
Walki o Bastylię trwały kilka godzin i miały chaotyczny przebieg. Obrońcy pod dowództwem markiza de Launay liczyli na odsiecz ze strony wysłanego z Wersalu wojska. Jednak wojskowi przyłączyli się do szturmujących i wkrótce twierdza została zdobyta. Po stronie atakujących zginęło około 100 osób. Głowy de Launaya i kilku innych obrońców obnoszono na pikach po mieście.
Skutki rewolucji francuskiej
Zdobycie Bastylii było jedynie pierwszym elementem wielkiej rewolucji francuskiej. Okres ten trwał do 1799r., a wydarzenie z 14 lipca miało niewielkie znaczenie militarne i strategiczne. Jednak kiedy pada pytanie o skutki rewolucji francuskiej, zdobycie Bastylii pojawia się częściej niż upadek monarchii absolutnej. Choć okres rewolucji obfitował w liczne wydarzenia, które wyraźniej zapisały się w historii – ogłoszono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela i Konstytucję 1791r., wprowadzono (choć tylko tymczasowo) kalendarz rewolucyjny – wszystkie one zdają się ustępować zburzeniu twierdzy.
W bardzo krótkim czasie Bastylia została fachowo rozebrana, chociaż powszechnie mówi się o jej zburzeniu przez tłum. Odpowiedzialny za jej rozbiórkę Pierre-François Palloy poważnie się wzbogacił sprzedając chętnym część cegieł i pamiątki po twierdzy. Pozostałe cegły użyto do dokończenia budowy mostu Ludwika XVI, zwanego teraz mostem rewolucji, a dziś – mostem zgody. Klucz do twierdzy został przekazany Jerzemu Waszyngtonowi i do dziś prezentowany jest w jego posiadłości w Mount Vernon.
Bastylia przetrwała do dnia dzisiejszego jako symbol monarchii absolutnej Francji. Fizycznie nie ma po niej żadnego śladu, znane są wyłącznie jej plany i przedstawiające ją ryciny i obrazy. Tracące na znaczeniu więzienie ostatecznie upadło w dniu, który rozpoczął Największe zmiany polityczno-społeczne we Francji.
Autor: Aleksandra Drążek-Szychta
Bibliografia:
- Baszkiewicz J., Historia Francji, Ossolineum, Wrocław 1994
- Bielecki R., Bastylia 1789, Bellona, Warszawa 1991
- Cisek A. M., Kłamstwo Bastylii. Szkice o ludziach i wydarzeniach Wielkiej Rewolucji Francuskiej¸ Oficyna Wydawnicza Finna, Gdańsk 2006