Starożytny Egipt i Mezopotamia - obszar, religia, pismo, wynalazki, osiągnięcia

Regiony żyznego półksiężyca, czyli starożytny Egipt i Mezopotamia, stanowią kolebkę ludzkiej cywilizacji. Kto wie, czy tutaj nie znajdował się biblijny Raj? Rozwinęły się tu pierwsze cywilizacje osiadłe i rolnicze, korzystając z bogactwa roślin i zwierząt nadających się do udomowienia. Konieczność nawadniania pól zmusiła ludzi do pracy grupowej, stworzenia organizacji państwowych i miast. Ludzie Egiptu i Mezopotamii wymyślili wynalazki, z których korzystamy do dziś.

Egipt i Mezopotamia - mapa regionu, informacje i historia

Dlaczego tutaj powstała najstarsza cywilizacja

Egipt i Mezopotamia to ziemie tzw. żyznego półksiężyca, których położenie sprawiło, że właśnie tu rozwinęła się najstarsza cywilizacji ludzka. Płyną tu dwie wielkie rzeki Eufrat i Tygrys. Mapa żyznego półksiężyca obejmuje tereny rozciągające się do gór Taurus na północy, gór Zagros na wschodzie, Zatoki Perskiej na południu, Pustyni Arabskiej na południowym zachodzie i Morza Śródziemnego na zachodzie. Według niektórych badaczy żyzny półksiężyc rozciąga się także na Egipt. Teren ten znajduje się na przecięciu irańskiej, afrykańskiej i arabskiej płyty tektonicznej. Obecnie Znajdują się tu Izrael, Liban, Syria i Irak oraz Egipt.

Powstanie cywilizacji w regionie tzw. żyznego półksiężyca wynika głównie z bogactwa roślin i zwierząt nadających się do udomowienie. Uważa się, że tutaj miała miejsce rewolucja neolityczna, czyli przejście od myślistwa i zbieractwa do rolnictwa. Tu także powstały pierwsze osady i miasta. Udomowiono tu kozy i owce, a następnie bydło. Egipcjanie udomowili osła. Uprawy, jak: jęczmień, pszenicę, soczewicę i groch, dostarczały ludziom odpowiednią ilość żywności.

Gospodarka Mezopotamii wymagała budowy systemu irygacyjnego, dlatego też ludzie musieli współpracować, co sprzyjało powstawaniu organizacji państwowych oraz kultury. Powstanie Egiptu łączy się z pustynnieniem północnej Afryki, w wyniku czego ludzie migrowali do doliny Nilu.

Mezopotamia - najważniejsze państwa i władcy

Pierwsze ślady człowieka na tym terenie pochodzą sprzed 100 tysięcy lat. Jednak pierwsze miasta, jak Ur, Uruk, Lagasz, związane z kulturą Sumerów, powstają około 4-5 tysięcy lat p.n.e.. Nie wiadomo czy Sumerowie byli ludnością tubylczą czy napływową, jednak początek ich cywilizacji datuję się na rok 3750 p.n.e.

Sumerowie stworzyli strukturę państwową, w której rządzili królowie-kapłani, zaś najważniejszym ośrodkiem było miasto Uruk. W XVI - XIII wieku p.n.e. na czoło wysuwa się semicki lud Akadów. Historia notuje wtedy powstanie pierwszego w świecie imperium Sargona Wielkiego, pod którego rządami znalazła się cała Mezopotamia. Państwo to zostaje zniszczone przez prymitywnych Gutejów. Sumerowie odzyskują władzę, lecz zmagają się z najazdami Elamitów, Hurytów i Amorytów. Ostatecznie ich państwo upada, zaś Mezopotamia rozpada się na szereg państewek. W II tysiącleciu p.n.e. powstają dwa ośrodki władzy: Babilon na południu i Asyria na północy. Tereny te są cały czas obiektem licznych najazdów obcych ludów. W Babilonie władają Amoryci, Kasyci i Asyryjczycy. Na północy zaś znaczenie zdobywa państwo Mitanni, Asyria, Aramejczycy. W VII wieku Mezopotamię opanowują Chaldejczycy, którzy ostatecznie padają ofiarą najazdu Persów i Medów pod wodzą Cyrusa Wielkiego, twórcy dynastii Achemenidów.

Starożytny Egipt - położenie, historia i informacje

Powstanie kultury Egiptu łączy się z pustynnieniem terenu, co zmusiło ludzi do szukania możliwości uprawy roślin w regionie wielkiej rzeki, jaką jest Nil. Mapa Egiptu obejmuje tereny od pierwszej katarakty Nilu do jego ujścia do Morza Śródziemnego. Egipt dzielił się na dolny obejmujący deltę Nilu oraz górny rozciągający się od delty do pierwszej katarakty, czyli skalistego wodospadu utrudniajacego żeglugę. Początkowo Egipt Górny (najważniejsze miasto: Teby) i Dolny Egipt (najważniejsze miasto: Memfis) były odrębnymi państwami.

Starożytny Egipt był monarchią. Gospodarka Egipcjan, polegająca na ciągłym nawadnianiu pól i uprawie, zbiorze i podziale plonów, wymagała dobrej organizacji państwowej i zarządzania. Dlatego też powstała piramida społeczna, na której czele stał król, wspomagany przez wysokich urzędników, którzy z kolei zarządzali niższymi urzędnikami. Na dnie piramidy społecznej znajdowali się zwykli pracownicy: rolnicy i rzemieślnicy.

Historia Starożytnego Egiptu

Historia starożytnego Egiptu datuje się od momentu zjednoczenia górnego i dolnego państwa, które miało miejsce około 3000 roku p.n.e.. Dzieje Egiptu dzieli się na okresy starego, średniego, nowego oraz późnego państwa. Okresy te przedzielone są okresami przejściowymi, w których następowały najazdy, zawirowania dziejowe i upadek gospodarczy.

Egipt przeżywa okres największej świetności w czasach starego państwa (ok. 2657–ok. 2166 p.n.e.), kiedy to Egipcjanie zbudowali piramidy w Gizie. Czasy te kończy pierwszy okres przejściowy, czasy rozbicia, powstań i anarchii. Średnie Państwo (ok. 2020–ok. 1793 p.n.e.) oznacza powrót rozkwitu gospodarczego, rozszerzenie granic to 3 katarakty oraz powstanie bogatej literatury i zabytków.

W czasie kolejnego okresu przejściowego dochodzi do osłabienia władzy królewskiej i napływu Azjatów z północy. Osłabienie wykorzystują tajemniczy Hyksosi, jadący na rydwanach zaprzężonych w konie, nie znane jeszcze w Egipcie. Podbijają oni Egipt na ponad 100 lat. Właśnie od Hyksosów Egipcjanie nauczyli się hodowli koni i budowy rydwanów bojowych.

Po wypędzeniu Hyksosów rozpoczyna się nowe państwo, którego królowie rywalizują o hegemonię na Bliskim Wschodzie z państwami Mitanni i Hetytów. Ramzes II stacza nierozstrzygniętą bitwę z Hetytami pod Kadesz, po której podpisany zostaje pierwszy w dziejach traktat pokojowy. Dochodzi też do rewolucji religijnej Echnatona, której skutkiem był stopniowy upadek prestiżu króla.

Około 1200 r. p.n.e. następuje tajemniczy okres przejściowy, będący końcem epoki brązu. Mają miejsce katastrofy ekologiczne, susze, głód i zarazy. Dochodzi do najazdu tajemniczych “Ludzi morza”. Upadają wszystkie cywilizacje Bliskiego Wschodu. Jedynie Egipt skutecznie broni się przed ludami morza, jednak wychodzi z tej walki tak osłabiony, że nigdy już nie odzyska dawnej świetności.

W roku 525 p.n.e. Egipt zostaje opanowany przez Persów. W roku 332 p.n.e. Egipt przejmuje Aleksander Wielki, który uznaje się za ucieleśnienie boga Amona. Po jego śmierci władzę obejmuje jego wódz Ptolemeusz, twórca nowej, greckiej dynastii. Głównym ośrodkiem władzy jest miasto Aleksandria. Władza Ptolemeuszy jest coraz słabsza, Egipt podupada gospodarczo i staje się obiektem ekspansji Rzymu. Ostatnia władczyni, Kleopatra VII Filopator, stara się ratować państwo i swoją koronę, wiążąc się z rzymskimi wodzami, najpierw Juliuszem Cezarem, a następnie Markiem Antoniuszem. Ponosi jednak klęskę, zaś po jej śmierci Egipt zostaje włączony do Rzymu jako jego prowincja. Jako główne źródło zboża dla Rzymu, jest on prowincją cesarską.

Egipt i Mezopotamia - kultura i gospodarka

Wynalazki i kultura Mezopotamii

Za najważniejsze osiągnięcia Sumerów uważa się wynalezienie pisma klinowego i stworzenie pierwszych kodeksów prawa. Sumerowie położyli również podwaliny pod rozwój matematyki i pomiaru czasu. Wynalazek cegły suszonej na słońcu ułatwił wznoszenie budowli. Sumerowie umieli już budować domy z oknami.

Wymieniając wynalazki i osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii nie należy zapominać o rzeczach trywialnych i dla nas oczywistych jak stół i krzesło. Zwyczajni ludzie siedzieli na ziemi i spali na matach słomianych, zaś na krześle siedzieli tylko możni i władcy. Rozwijała się także kuchnia, zaczęto warzyć piwo i robić sery.

Gospodarka Mezopotamii opierała się o wylewy rzek na wiosnę, podobnie jak gospodarka Egiptu o wylewy Nilu. Jednak pola należało nawadniać przez cały rok. Powstanie systemu irygacyjnego i budowa studni w Mezopotamii i Egipcie, zrewolucjonizowało uprawy pszenicy, jęczmienia, bawełny, ryżu i warzyw. Dlatego też zaczęły powstawać organizacje państwowe mogące kierować pracą wielu ludzi. Sumerowie wymyślili też radło do orki oraz koło garncarskie. Transport ułatwiały im wozy na kołach i łodzie z żaglem, zaś w Egipcie wymyślono łodzie wiosłowe. Sumerowie stworzyli system miar i wag, aby ułatwić sobie wymianę towarową, zaś kalendarz wskazywał rolnikom, kiedy wykonywać poszczególne prace na roli.

Aby kierować grupami ludzi dbającymi o system irygacyjny i wznoszącymi budowle, potrzebne jest prawo. Władcy Mezopotamii zaczęli wprowadzać przepisy i kodeksy prawne, zaś pierwszym przykładem jest kodeks Hammurabiego.

Wraz z rozwojem pisma i religii zaczyna rozwijać się kultura. Powstaje poemat sumeryjski Epos o Gilgameszu, zaś Babilończycy pozostawili nam epos o stworzeniu świata Enuma Elisz.

Najważniejsze wynalazki i osiągnięcia Egipcjan

Starożytni Egipcjanie niemal równolegle w mieszkańcami Mezopotamii zaczęli tworzyć systemy nawadniania, tamy i groble ułatwiające rolnictwo. Tutaj też wymyślono sierp. Położenie wzdłuż wylewającej co roku rzeki, umożliwiało uprawy takich roślin, jak: orkisz, jęczmień, soczewica, groch, sezam oraz warzywa.

Najłatwiejszy był transport i komunikacja wodą, dlatego wynaleźono łódź wiosłową i żagiel. Aby ułatwić sobie handel wymienny wymyślono wagę równoramienną z pionem. W Mezopotamii pisano na glinianych tabliczkach, zaś kulturę i gospodarkę Egipcjan zrewolucjonizował wynalazek papirusu, na którym zapisywano informacje państwowe, gospodarcze i prywatne.

Egipcjanie zapoczątkowali tkactwo i wymyślili krosna tkackie. Podobnie jak w Mezopotamii nauczyli się wytwarzać i odlewać metale. Początkowo była to miedź, później zaś wymyślono stopy i zaczęto wytwarzać twardszy brąz. Egipcjanie nie zapomnieli też o wyrobach luksusowych i zabawie. Wymyślili grę w kręgle, warzenie piwa, wykwintną kuchnię oraz makijaż i biżuterię. Gospodarka egipska szybko wytrzebiła lasy i drewno trzeba było sprowadzać. Dlatego też zwykli ludzie nie mogli sobie pozwolić na meble. Natomiast bogaci spali na łóżkach z nóżkami, aby chronić się przed insektami i wężami.