Nowożytność w historii Polski - daty, osiągnięcia, kultura, nauka, sztuka

Nowożytność w historii Polski obejmuje wydarzenia dziejące się w 3 różnych epokach. Wiek XVI był złotym wiekiem spokoju i dobrobytu, kiedy sprzyjał nam jeszcze ciepły klimat. Wiek XVII stanowi okres małej epoki lodowcowej, która przynosi nie tylko spadek produkcji, lecz także wojny, które zmuszają kraj do walki na 4 frontach. Wiek XVIII stanowi konsekwencję wyniszczenia kraju w poprzednim stuleciu, zaś do ostatecznego upadku przyczynia się ekspansywna polityka silnych sąsiadów.

Czasy nowożytne w Polsce - charakterystyka epoki

Epoka nowożytna w Polsce - najważniejsze wydarzenia i charakterystyka epoki

Czasy nowożytne obejmują okres od końca XVI wieku do końca XVIII wieku. Historia Polski datuje początek ery nowożytnej w roku 1506, czyli w momencie śmierci Aleksandra Jagiellończyka. Za koniec ery nowożytnej w Polsce uważa się III rozbiór Polski.

Historia Polski w tym czasach nowożytnych dzieli się na 3 okresy:

  1. złoty wiek Polski w XVI wieku,
  2. srebrny wiek w XVII wieku,
  3. okres upadku Polski w XVIII wieku.

Najważniejsze wydarzenia:

  • 1525 - hołd pruski,
  • 1569 - unia lubelska, kiedy powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów,
  • 1604 - 1618 - Dymitriady i wojny z Rosją,
  • 1617 - 1629 - wojny ze Szwecją,
  • 1648 1658 - powstanie Chmielnickiego, i wojna z Rosją,
  • 1655–1660 - potop szwedzki,
  • 1683 - bitwa pod Wiedniem.
  • 1700 - 1721 - wojna północna toczona na terenie Polski,
  • 1788 - 1792 - sejm czteroletni i konstytucja 3 maja,
  • 1792 - konfederacja targowicka,
  • 1793 - II rozbiór Polski,
  • 1794 - insurekcja kościuszkowska,
  • 1795 - III rozbiór Polski.

Charakterystyka epoki nowożytnej ma silny związek z klimatem w Europie, ochłodzeniem w czasie małej epoki lodowcowej. Klimat zmienia się początkowo w Europie Zachodniej, gdzie dochodzi do upadku gospodarczego i głodu. W tym czasie w Polsce jest jeszcze ciepło i polska szlachta bogaci się produkując żywność dla Europy. Apogeum ochłodzenia następuje w XVII wieku, kiedy to Europa Zachodnia przechodzi z rolnictwa na przemysł i ekspansję kolonialną, tymczasem Polskę niszczą długotrwałe wojny, które nie pozwalają na odbudowę i rozwój gospodarki.

Nowożytność - jak zmieniało się państwo i społeczeństwo w Polsce

Era złotego wieku

Historia Polski wieku XVI notuje ogromny wzrost potęgi i dobrobytu. Polska przeżywa okres największej świetności za panowania Jagiellonów, którym udało się rozwiązać największy wówczas problem jakim był Zakon Krzyżacki. W XVI wieku dochodzi do sekularyzacji zakonów rycerskich na północy i oba stają się lennikami Polski.

Niestety już w tym okresie historia notuje rodzenie się groźnych i potężnych sąsiadów Polski. Zdaniem wielu historyków błędem Zygmunta Starego było to, żę nie włączył Prus książęcych do Polski. Natomiast wiek później Zygmunt Waza wyraża zgodę na unię Prus z Brandenburgią, co staje się zaczątkiem potęgi Państwa Pruskiego. Po zrzuceniu mongolskiego jarzma Rosja uznaje się za spadkobiercę Bizancjum i rośnie w siłę pod rządami Iwana Srogiego i Iwana Groźnego, którzy kierują ekspansję na Litwę. W okresie złotego wieku skutecznie walczy z Rosją król Stefan Batory.

Era złotego wieku oznacza scalenie ziem polskich przez włączenie od Polski Mazowsza oraz Prus królewskich, czyli Pomorza Gdańskiego, Warmii i ziemi chełmińskiej. Unia lubelska 1569 roku łączy Litwę z Polską i tworzy Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Epoka srebrnego wieku

Era XVII wieku nazywana jest srebrnym wiekiem Polski, gdyż państwo polskie jest wtedy liczącym się mocarstwem w Europie. Oziębienie i głód w Europie, a szczególnie w Skandynawii, powoduje liczne wojny w Rzeczypospolitej, która musi walczyć na 3 fronty oraz z powstaniami kozackimi. Od południa Polska skutecznie zmaga się z ekspansją Imperium Osmańskiego.

Przez cały XVII wiek na północy i wschodzie toczą się wojny z Rosją i Szwecją, o hegemonię na Morzu Bałtyckim, o Inflanty i o tzw. bramę smoleńską, czyli przejście z Europy do Rosji. Zygmunt III Waza korzysta z bezkrólewia i tzw. wielkiej smuty w Rosji i próbuje przejąć tron moskiewski. Wcześniej zaś walczy o tron szwedzki. Wciąga to Polskę w tzw. wojny północne, z których kraj wychodzi pokonany i wyniszczony. W czasie potopu szwedzkiego w latach 1655–1660 Polska zostaje doszczętnie złupiona i traci ⅓ ludności i ½ majątku. W tym czasie ma miejsce powstanie Chmielnickiego na Ukrainie, w które włącza się Rosja.

Wtedy, jeszcze silna, Rzeczpospolita radzi sobie z wojnami. Działają wówczas najwybitniejsi wodzowie, jak: Stanisław Żółkiewski, Jan Karol Chodkiewicz, Stanisław Koniecpolski czy Stefan Czarniecki. Ukoronowaniem osiągnięć wojskowych jest odsiecz wiedeńska w 1683 roku.

Epoka upadku Rzeczpospolitej

W XVIII wieku Polskę rujnuje wojna północna tocząca się na terytorium naszego kraju. Zwalczają się zwolennicy Augusta II Sasa i Stanisława Leszczyńskiego. Coraz częściej o sprawach polskich decydują władcy obcych państw, zaś w Polsce działają ich wysłannicy, mający nie dopuścić do naprawy państwa.

Za panowania ostatniego króla, Stanisława Augusta, dochodzi do walki stronnictw. Reformatorzy zmagają się ze stronnictwem pragnącym powrotu do złotej wolności szlacheckiej. Szeroko zakrojony program reform okazuje się spóźniony i nie zapobiega rozbiorowi Polski pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię.

Era nowożytna - kultura, gospodarka i najważniejsze wynalazki

Czasy nowożytne - społeczeństwo, gospodarka i wynalazki

Złoty wiek XVI stanowi dla Polski okres rozkwitu gospodarczego, kiedy to kraj staje się spichlerzem dla głodującej Europy Zachodniej. Polska szlachta bogaci się i uzyskuje od kolejnych królów coraz nowe prawa, jak nietykalność osobista, nietykalność mienia, wolność wyznania i udział we władzy.

W XVII wieku mała epoka lodowcowa przychodzi do Polski i przyczynia się do upadku gospodarczego i zubożenia szlachty, która coraz bardziej uzależnia się finansowo od magnaterii. Demokracja szlachecka zamienia się w panowanie oligarchii magnackiej. Gospodarkę niszczą dodatkowo liczne wojny, które trwają do połowy XVIII wieku.

W wiek XVIII społeczeństwo polskie wkracza zdziesiątkowane wojnami i zubożałe. Krótki okres spokoju za panowania Augusta III, ani reformy za panowania Stanisława Augusta, nie wystarczają na odbudowę kraju. W tym czasie upowszechniają się takie wynalazki, jak płodozmian czy uprawa ziemniaka.

Nowożytność - sztuka i architektura

Rozkwit gospodarczy Złotego Wieku sprawia, że rozwija się architektura w stylu renesansowym. Wawel zostaje przebudowany po pożarza w stylu renesansowym. Powstaje renesansowa Kaplica Zygmuntowska. Z tego okresu pochodzą takie zabytki jak sukiennice w Krakowie, czy zamek w Krasiczynie.

Czasy srebrnego wieku przynoszą ideę sarmatyzmu, zwanego polskim barokiem, kiedy to rozwija się malarstwo portretowe. Jeszcze wtedy rozwija się architektura i powstają liczne zamki i pałace. Powstały wówczas takie zabytki jak pałac Krasińskich w Warszawie i pałac w Wilanowie.

W wieku XVIII bujnie rozwija się kultura dzięki mecenatowi ostatniego króla Polski. Złośliwi twierdzą, że, ten kochanek carycy Katarzyny, miał za zadanie zajmować się sztuką zamiast ratować kraj.