Polska pod zaborami (1795-1918)

Polska pod zaborami - daty, zaborcy, represje, powstania, kultura, sztuka

Czasy zaborów to jeden z najtragiczniejszych okresów w historii Polski, kiedy to Polska została wymazana z mapy Europy, zaś ziemie polskie i ludność znalazły się pod panowaniem obcych państw. Ludność stanęła w obliczu prób wynarodowienia, zaś zrywy powstańcze okazały się za słabe, aby wywalczyć wyzwolenie. Co ciekawe okres pod zaborami, to czasy największego rozkwitu kultury polskiej. Dowiedz się ile lat Polska była pod zaborami oraz jaki był podział kraju na 3 zabory.

Polska pod zaborami - podział i ludność

Ile lat ziemie polskie były pod zaborami i jak wyglądała mapa Polski

Podział Polski pomiędzy 3 zaborców odbywał się w 3 etapach. Miały miejsce 3 zabory w latach 1772, 1793 i 1795, w czasie których mapa Polski została okrojona o tereny nadgraniczne, aż do momentu gdy granice zaborów spotkały się ze sobą.

Po zaborach pod koniec XVIII wieku ziemie polskie na wschód od Dźwiny i Dniestru oraz wschodnia część Białorusi znalazły się w zaborze rosyjskim. Ludność polska pod zaborem rosyjskim liczyła około 5.5 miliona mieszkańców. Mapa Polski zmieniła się w czasie wojen napoleońskich, kiedy to utworzone zostało Księstwo Warszawskie. Po upadku Napoleona zostało ono przemienione w Królestwo Polskie i połączone unią personalną z Rosją.

Ludność polska w zaborze rosyjskim cieszyła się autonomią, lecz władcy Rosji prowadzili politykę asymilacji. Stworzono scentralizowaną administrację i zlikwidowano instytucje demokracji szlacheckiej. W Polsce wprowadzono również bardzo uciążliwy obowiązek służby wojskowej, gdyż Polacy byli wysyłani w głąb Rosji, skąd najczęściej nie wracali.

Zabór pruski obejmował ziemie pomorskie, malborskie i chełmińskie, bez Gdańska i Torunia, Warmię oraz tereny nadnoteckie. Po zaborach terytorium Polski stanowiło połowę terytorium Prus, zaś ludność polska stanowiła połowę ludności Prus. Prusy od początku dążyły do unifikacji ziem polskich i germanizacji ludności. Represje na ludności polskiej polegały na ograniczeniu możliwości używania języka polskiego i walce z kościołem, który był ostoją polskości. Ograniczano Polakom możliwość nabywania ziemi i budowy domów.

Zabór austriacki obejmował południową część Polski, tzw. Galicję. Sytuacja Polaków pod zaborem austriackim była stosunkowo najlepsza, gdyż w szkołach obowiązywał język polski, zaś Polacy mieli prawo do zakładania organizacji. W Polsce pod zaborem austriackim istniał sejm krajowy.

Polska odzyskała niepodległość dopiero w roku 1918. Dlatego też, zastanawiając się ile lat ziemie polskie znajdowały się pod zaborami, możemy uznać, że zabory trwały 123 lata. Natomiast ziemie zagarnięte przez zaborców w I rozbiorze, były pod zaborami 146 lat.

Zabory Polski - historia i przyczyny

Jako przyczyny zaborów najczęściej podaje się demokrację szlachecką istniejącą w Polsce od XVI wieku, a szczególnie cieszące się złą sławą liberum veto. W czasach, kiedy w innych krajach istniały monarchie absolutne, demokracja w Polsce zmieniła się w rodzaj oligarchii, gdzie rządziły koterie magnackie dbające o własne interesy.

Sytuacja gospodarcza Polski pogorszyła się znacznie wskutek oziębienia klimatu w XVII wieku, co podkopało dobrobyt szlachty. Wskutek tego zubożała szlachta stała się łatwym obiektem korupcji dla magnaterii. Gospodarka Polski podupadła skutek licznych wojen trwających przez cały XVII wiek oraz wskutek wojny północnej, która toczyła się na ziemiach polskich. Szczególną ruinę gospodarczą i zubożenie ludności spowodował potop szwedzki. Krótki czas spokoju z panowania Augusta III Sasa nie pozwoliły ani na odbudowę gospodarki ani obronności.

Polska pod zaborami - powstania i represje na ludności polskiej

Największe represje na ludności polskiej miały miejsce w zaborze rosyjskim. Początkowo Polska pod zaborem rosyjskim cieszyła się pewną autonomią. Sytuacja zmieniła się po powstaniu listopadowym w roku 1831. Przywódców powstania aresztowano i skazano na długoletnie więzienie. Skonfiskowano majątki uczestników powstania, nawet tych, którzy uciekli za granicę. Rozwiązano wojsko polskie, zaś żołnierzy wcielono siłą do armii rosyjskiej.

Szczególnie dotkliwe były represja na ludności polskiej po powstaniu styczniowym. Czasy te historia nazwała “nocą postyczniową”. Tysiące ludzi aresztowano i zesłano na Syberię. Miastom odebrano prawa miejskie, skonfiskowano wiele majątków szlacheckich, zlikwidowano klasztory i represjonowano kościół jako sprzyjający powstaniom. W czasie zaborów szczególnie dotkliwa była rusyfikacja i germanizacja.

Po powstaniach pogorszyła się również sytuacja Polaków pod zaborem pruskim i austriackim. Nasiliła się germanizacja oraz polowanie na działaczy politycznych.

Czasy zaborów - gospodarka i kultura

Gospodarka w czasie zaborów

Czasy zaborów stały się okresem, gdzie kwitła gospodarka i kultura polska. Szczególnie dobrze gospodarka rozwijała się w zaborze rosyjskim, gdzie ludzie stracili nadzieję na zwycięstwo kolejnych powstań i zajęli się pracą u podstaw. Historia notuje wtedy duży rozwój przemysłu włókienniczego i metalurgicznego, szczególne hutnictwa żelaza i cynku. Rozwijały się miasta, budowano drogi i przekopywano kanały. Rozwojowi gospodarki sprzyjały możliwości handlu z Rosją.

Najsłabiej rozwijała się gospodarka w zaborze austriackim. Władze austriackie nie dbały o te ziemie i eksploatowały je jak kolonie. Panowało przeludnienie wsi i bieda.

Kultura w czasie zaborów

Co ciekawe w czasach zaborów kultura polska kwitnie. Działają wtedy najwybitniejsi polscy malarze, muzycy, pisarze i poeci. Rozwija się również teatr i nauka. W Paryżu działa Maria Skłodowska Curie. Ignacy Łukasiewicz wydestylował naftę z ropy naftowej i zbudował lampę naftową.

Niepowodzenie powstań sprawiło, że Polacy odwołali się do tzw. pracy organicznej, czyli rozwoju gospodarki i kultury. Bohaterami literatury są ludzie zaradni, przedsiębiorczy i patriotyczni. Pisarze zwracają uwagę na problemy społeczne, jak nędza chłopów i robotników. Ówczesna twórczość ma również na celu zapobieganie wynarodowieniu Polaków. Powstają powieści historyczne Sienkiewicza, które sławią historyczne zwycięstwa i potęgę oręża polskiego. Natomiast Stefan Żeromski, Eliza Orzeszkowa czy Bolesław Prus skupiają się na problemach społecznych.

W tym czasie powstają monumentalne, historyczne obrazy Jana Matejki. Artur Grottger i Aleksander Gierymski uwieczniają na swoich obrazach sceny z powstania styczniowego. Wielu malarzy polskich działa za granicami kraju, jak Józef Brandt, Henryk Siemiradzki czy Olga Boznańska.