Historia powszechna - definicja, epoki historyczne, najważniejsi historycy

Historia powszechna - definicja, epoki historyczne, najważniejsi historycy

Historia powszechna stanowi najbardziej szeroki dział badań historycznych. Zajmuje się ona badaniem przeszłości człowieka od zarania dziejów do czasów współczesnych. Historie poszczególnych krajów czy regionów, na przykład historia Polski czy historia Europy, stanowią część historii powszechnej. Dowiedz się jaka jest definicja historii powszechnej i jakie obszary, działy i okresy ona obejmuje.

Historia powszechna - definicja

Historia jako nauka humanistyczna i społeczna - definicja

Historia to nauka humanistyczna i społeczna, w której badaniem objęte są dzieje przeszłości całego świata i wszystkich jego krajów. Historia zajmuje się badaniem tylko działań człowieka i jego dzieł. Historia nie zajmuje się badaniem zjawisk przyrodniczych, naturalnych, przyrody, chyba że działania przyrody wpływają na dzieje ludzi, na przykład katastrofy ekologiczne czy przyrodnicze, które zmieniły bieg historii człowieka.

Historia zajmuje się badaniem przeszłości działań człowieka od najdawniejszych czasów, kiedy to można znaleźć źródła pisane. Badaniem przeszłości kultur, ludów i regionów, odnośnie których nie ma źródeł pisanych, zajmuje się archeologia i prehistoria. Wskutek rozwoju badań, definicja historii powszechnej została rozszerzona. Historia ma za zadanie poznać, odkryć i opisać dzieje świata, nie tylko jako fakty, lecz także jako związki przyczynowo-skutkowe. Dlatego też historyk podejmuje również badania najdawniejszej przeszłości człowieka, korzystając z wyników badań archeologicznych. Mimo braku źródeł pisanych, można odtworzyć dzieje najdawniejsze na podstawie porównywania znalezisk archeologicznych, jak również badań dodatkowych, na przykład badań DNA, przyrody i geografii w danym okresie. Generalnie jednak historia zajmuje się badaniem dziejów człowieka, od czasu gdy pojawiły się zdarzenia, które można uznać za fakty historyczne, na przykład zakładanie osiedli i miast, migracje plemion, wojny czy budowle.

Historyk ma za zadanie odkrycie i opisanie dziejów chronologicznie, w kolejności w jakiej pojawiały się poszczególne wydarzenia. Biorąc pod uwagę fakty ułożone chronologicznie, historię można by uznać za naukę ścisłą. Jednak zadaniem historyka jest również wyjaśnienie przyczyn i skutków zjawisk oraz odkrycie związków przyczynowo-skutkowych. Fakty nie powstają w próżni, lecz jedno wydarzenie wypływa z drugiego, zaś skutek jednego wydarzenia staje się przyczyną drugiego. Często ustalenie przyczyn i skutków jest bardzo trudne. Dlatego też historia to przede wszystkim nauka humanistyczna, która zajmuje się badaniem działań ludzkich i ich współzależności, nie zaś nauka ścisła.

Podstawą badań historyka są źródła historyczne, czyli wszelkiego rodzaju przekazy informacji. Wyróżniamy źródła:

  • pisane, czyli informacje przedstawione w formie pisemnej na różnym podłożu, jak papier, pergamin, papirus, kamień, glina itp. Najważniejsze źródła pisane to dokumenty urzędowe, prawne oraz dokumenty historyczne czyli kroniki. Ważne źródła stanowią również pisma prywatne jak listy i pamiętniki.
  • wizualne, czyli obrazy, rzeźby i płaskorzeźby, zawierające przedstawienia przeszłości,
  • archeologiczne i materialne, czyli przedmioty z dawnych epok,
  • wyniki badań przyrody, geografii, DNA itp.

Obszary badań przeszłości - czym jest historia powszechna

Historia została podzielona na szereg obszarów i dziedzin. Najszerszy obszar obejmuje historia powszechna, której zadaniem jest badanie dziejów świata jako całości. W odróżnieniu od historii powszechnej, historia dzieli się na poszczególne regiony, jak: historia Europy, historia Azji, czy też historia poszczególnych krajów, jak historia Polski, historia Francji itp.

Historia poszczególnych krajów obejmuje dzieje danego kraju oraz innych krajów, które na niego oddziałują. Na przykład w zakres historii Polski wchodzą także działania polityków innych państw, jeśli dotyczą Polski. Natomiast historia powszechna odnosi się do wszystkich krajów i kultur istniejących w danym okresie.

Historia powszechna dzieli się również na różne obszary badań, na przykład: historia sztuki, historia społeczna, historia prawa, historia religii, historia medycyny itd.

Historia powszechna - chronologiczny podział dziejów

Historia powszechna przedstawia dzieje chronologicznie, dzieląc je na epoki, które z kolei dzielą się na okresy wczesne i późne oraz na wieki. Oczywiście podział na epoki jest czysto umowny. Jako początek i koniec danej epoki uznaje się tzw. cezurę, czyli przełomowe zdarzenie, które zmieniło świat i myślenie ludzi. Ponieważ żyjemy w Europie, nasza historia powszechna dotyczy głównie wydarzeń dziejących się w Europie lub z Europą związanych.

W dziejach świata wyróżniamy następujące epoki:

  • starożytność,
  • średniowiecze,
  • nowożytność,
  • współczesność lub historia najnowsza.

Starożytność stanowi najdawniejszy okres dziejów, który datuje się od czasu pojawienia się pisma. Za początek starożytności uznaje się koniec IV tysiąclecia p.n.e., kiedy to Sumerowie zaczęli stosować pismo klinowe do zapisu dokumentów urzędowych i gospodarczych. Historycy spierają się co do tego, jaka data stanowi symboliczne zakończenie starożytności. Wymienia się następujące daty naszej ery:

  • 476 rok obalenie ostatniego cesarza Rzymu Augustusa Romulusa, przez wodza germańskich plemion Odoakra,
  • 395 rok podziału Cesarstwa Rzymskiego na dwie części,
  • 378 rok bitwy pod Adrianopolem, kiedy to rzymskie legiony zostały rozbite przez wodza Wizygotów.

Drugą epoką, jaka następuje po starożytności, jest średniowiecze, które oznacza budowę nowych ośrodków państwowych przez plemiona napływające z Azji i zasiedlające Europę zachodnią, północną i środkowo-wschodnią. Środek ciężkości cywilizacji przesuwa się z basenu Morza Śródziemnego do Europy Zachodniej. W tym samym czasie rozwija się cywilizacja islamska, Imperium Mongolskie i Chiny.

Symbolicznym końcem średniowiecza jest zmiana cywilizacyjna jaką jest zdobycie Konstantynopola przez Turków w roku 1453, które oznacza upadek Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego i przejęcie jego tradycji przez Księstwo Moskiewskie. Natomiast odkrycie Ameryki i odkrycia geograficzne otwierają drogę ekspansji Europejczyków na świat.

Wraz z końcem średniowiecza rozpoczyna się era nowożytna, która przyniesie ekspansję Europejczyków na cały świat i stworzenie zamorskich kolonii. Jest to okres wojen religijnych i monarchii absolutnych w Europie. Większość historyków uważa, że okres ten skończył się wraz z wybuchem rewolucji francuskiej. Następnie zaś wydzielają okres XIX wieku do wybuchu I wojny światowej. Natomiast inni łączą te okresy jako epokę nowożytną, która dzieli się na wczesną nowożytność do wybuchu rewolucji francuskiej i późną nowożytność.

Historia najnowsza, czy też współczesność trwa od wybuchu I wojny światowej i trwa do dziś. Jest to okres największego rozwoju technologicznego, zrównania różnych grup ludzi wobec prawa, lecz jednocześnie jest to również epoka najbardziej krwawych wojen oraz niespotykanego do tej pory ludobójstwa i masowych mordów.