Średniowiecze w Polsce - daty, najważniejsze wydarzenia, kultura, sztuka

Średniowiecze w Polsce - daty, najważniejsze wydarzenia, kultura, sztuka

Średniowiecze to ciekawa epoka, w której społeczeństwo polskie przechodzi proces budowy i umocnienia państwa. Rozwija się gospodarka feudalna, architektura i zabytki, upowszechniają się takie wynalazki, jak trójpolówka czy żelazne narzędzia. Najważniejsze cechy tego okresu to umacnianie władzy królewskich i walka władców o jej utrzymanie, a następnie walka o odzyskanie ziem zagarniętych przez Zakon Krzyżacki. Poznaj kalendarium wydarzeń w Polsce średniowiecznej. Przedstawiamy największe osiągnięcia polskich władców i ciekawostki z tego okresu.

Średniowiecze w Polsce - kalendarium

Historycy datują średniowiecze w Polsce jako okres od początku państwa polskiego do śmierci Kazimierza Jagiellończyka w roku 1492. W okresie tym Polska była monarchią rządzoną przez królów lub książąt z dynastii Piastów oraz królów z litewskiej dynastii Jagiellonów. Okres ten został przerwany przez rozbicie dzielnicowe, w wyniku którego Polska rozpadła się na niezależne księstwa.

Kalendarium wydarzeń:

  • 966 - chrzest Mieszka I,
  • 997 - odbyła się misja św. Wojciecha
  • 1000 - zjazd gnieźnieński,
  • 1004-1018 - wojny z cesarzem niemieckim,
  • 1025 - koronacja Bolesława Chrobrego,
  • 1138 - początek rozbicia dzielnicowego w wyniku testamentu Bolesława Krzywoustego,
  • 1228 - sprowadzenie Krzyżaków do Polski,
  • 1241 - najazd Tatarów,
  • 1295 - koronacja Przemysła II,
  • 1300 - 1306 - panowanie Wacława II i Wacława III z dynastii Przemyślidów,
  • 1320 - koniec rozbicia dzielnicowego wraz z koronacją Władysława Łokietka,
  • 1327-1332 - wojna polsko-krzyżacka,
  • 1331 - bitwa pod Płowcami,
  • 1335 - zjazd w Wyszehradzie,
  • 1385 - unia w Krewie i ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem Jagiełłą,
  • 1399 - bitwa pod Worsklą,
  • 1410 - bitwa pod Grunwaldem,
  • 1430–1433 – przywileje gwarantowały szlachcie nietykalność osobistą,
  • 1444 - bitwa pod Warną,
  • 1454–1466 – wojna trzynastoletnia między Polską i Krzyżakami, zakończona zwycięstwem Polski i odzyskaniem Pomorza Gdańskiego.

Najważniejsze wydarzenia, wojny i ciekawostki

Początek średniowiecza na świecie datuje się na IV - V wiek n.e. i zdaniem historyków wkrótce pojawiają się na terenie Polski Słowianie. W VIII - IX wieku powstają pierwsze organizacje państwowe rządzone przez lokalnych książąt. Kronika Galla Anonima wspomina o dynastii Piastów, której założycielem mógł być majordomus rządzący w imieniu słabego władcy. Jako początek państwa polskiego uznaje się panowanie Mieszka I, który przyjął religię chrześcijańską i włączył kraj w sferę kultury zachodniej. Mieszko i jego syn Bolesław Chrobry jednoczą ziemie polskie i tworzą silną organizację i administrację państwową, zaś Bolesław staje się pierwszym koronowanym królem. Ekspansję terytorialną uniemożliwia 2 silnych sąsiadów, jak Cesarstwo Niemieckie i Czechy.

Kolejni Piastowie napotykają na, niewyjaśnione do dziś, problemy, jak bunty wewnętrzne i walki o władzę między synami władców. Osłabiony kraj staje się obiektem najazdów łupieżczych Czechów oraz działań Cesarstwa, które zamierza przekształcić ziemie polskie w zależne od siebie księstwo. Walczący z własnym bratem, Cesarstwem i Czechami, Bolesław Krzywousty ulega i składa hołd cesarzowi. Stworzony przez niego system senioratu, mający na celu zapewnienie władzy licznym synom, nie sprawdził się i przyczynił do rozbicia dzielnicowego.

Jak na realia europejskie rozbicie dzielnicowe w Polsce, trwa stosunkowo krótko. Ziemie polskie zostają scalone przez Władysława Łokietka, a następnie jego syna Kazimierza Wielkiego. Długie rządy Kazimierza Wielkiego wzmacniają państwo, którego gospodarka kwitnie. Niestety, król nie pozostawia męskich potomków i władza przechodzi w ręce jego siostrzeńca, Ludwika Węgierskiego.

Od czasu Ludwika Węgierskiego, zaczyna się tzw. demokracja szlachecka, gdyż król, który stara się zapewnić tron córce, szuka poparcia, dając polskim możnym przywileje. Z chwilą wstąpienie na tron Polski Jadwigi Andegawesńskiej i jej ślubu z Wielkim Księciem Litewskim Władysławem Jagiełłą, rozpoczyna się epoka Jagiellonów. Jest to okres największej świetności państwa polskiego.

Sprowadzenie do Polski Zakonu Krzyżackiego, przez Konrada Mazowieckiego, w celu ujarzmienia Prusów, stanowi początek problemów z agresywnymi rycerzami, którzy nie tylko zdobyli ziemie Prusów, lecz także Pomorze Gdańskie. Zakoń miał duże osiągnięcia w gospodarowaniu na zdobytym terenie, gdzie państwo z silną gospodarką. Prowadził jednak politykę agresywną i pod pretekstem nawracania organizował wyprawy łupieżcze na okoliczne ludy. Na tych polowaniach na ludzi, całe europejskie rycerstwo szkoliło się w sztuce wojennej. Działań tych nie zaprzestali nawet pod chrystianizacji Litwy.

Wojny z zakonem toczą się od czasu panowania Władysława Łokietka. Kazimierz Wielki próbuje rozwiązać problem na drodze sądowej. Potęga Zakonu zostaje złamana dopiero w bitwie pod Grunwaldem. Jednak ówczesne technologie oblężnicze nie pozwalają na zdobycie Malborka i zniszczenie zakonu. Dopiero Kazimierz Jagiellończyk, w czasie wojny trzynastoletniej, pokonał zakon, który stał się lennikiem Polski. Nie był to jednak koniec problemów z Krzyżakami, którzy próbowali odzyskać niezależność.

Epoka średniowiecza w Polsce - gospodarka, technologie, wynalazki, najważniejsze osiągnięcia i ciekawostki

Społeczeństwo polskie rozwija się w średniowieczu dzięki ociepleniu klimatu, jakie miało miejsce od VIII do XIII wieku. Znajdujemy wówczas takie ciekawostki, jak uprawa winorośli i produkcja wina na terenach Polski. W południowej Polsce uprawiano także melony. Za panowania pierwszych Piastów wykarczowano znaczne połacie lasu pod pola uprawne.

Co ciekawe największy rozwój gospodarki miał miejsce w czasie rozbicia dzielnicowego. Pojawiły się wtedy nowe technologie w uprawie roli. Zaczęto stosować tzw. trójpolówkę, czyli obsiewanie 2 pól różnymi uprawami i zostawianie trzeciego odłogiem. Dzięki temu nie dochodziło do wyjałowienia ziemi. Pojawiły się wtedy takie wynalazki, jak młyny, zamiast ręcznych żaren. Upowszechniły się narzędzia żelazne, dzięki czemu orka stała się bardziej wydajna. Powstało zapotrzebowanie na siłę roboczą, dlatego książęta piastowscy sprowadzali licznych osadników z Europy Zachodniej. Prekursorem osadnictwa był książę śląski Bolesław I Wysoki. Lokowano wtedy na prawie niemieckim około 500 miast.

Szczególne osiągnięcia miał dla rozwoju gospodarki Kazimierz Wielki, który budował miasta i zamki. Przeprowadził reformę monetarną i sądowniczą, wspierał chłopów oraz Żydów i Ormian. Rozpoczął fundację Akademii Krakowskiej, która została zorganizowana dzięki zapisom Jadwigi Andegaweńskiej.

Społeczeństwo epoki średniowiecza - kultura, architektura i ciekawostki

W okresie średniowiecza ogromnie rozwija się na ziemiach Polskich budownictwo. Królowie i władcy lokują miasta, budują zamki, mury obronne, barbakany, mosty, kościoły i ratusze. Od czasu Kazimierza Odnowiciela rozwija się styl romański. Główne cechy architektury romańskiej to zastosowanie prostych brył geometrycznych. Budowle wznoszona początkowo z kamienia, a później z cegły, która upowszechnia się dopiero w XII wieku. Styl romański, a później gotycki wykorzystywano do budowli sakralnych i reprezentacyjnych, gdyż zwykłe budowle wznoszono z drewna.

Architektura romańska - główne zabytki w Polsce:

  • Rotunda św. Prokopa w Strzelnie,
  • Kościół św. Andrzeja w Szprotawie,
  • Romański kościół w Sulejowie.

W XIII wieku cystersi wprowadzają w Polsce styl gotycki. Najważniejsze cechy gotyku w Polsce to strzeliste sylwetki i rozbudowane elewacje. Były one możliwe dzięki upowszechnieniu się cegły w XII wieku. Pojawiły się wtedy takie ciekawostki, jak cegła glazurowana, którą stosowano do zdobienia elewacji.

Architektura gotycka pozostawiła w Polsce takie zabytki, jak:

  • ołtarz Wita Stwosza,
  • kościół Mariacki w Krakowie,
  • ratusz we Wrocławiu,
  • bazylika w Fromborku,
  • bazylika mariacka w Gdańsku,
  • barbakan w Krakowie.