Wacław III – daty panowania, królestwa, w których panował, zabójstwo
![Wacław III na rycinie z 1493 roku – fot. domena publiczna Wacław III na rycinie 1493](https://static.kronikidziejow.pl/media/artykul/6/641/main-m.webp)
Wacław III to niekoronowany król Polski oraz król Czech w latach 1305-1306. Jako syn Wacława II był ostatnim przedstawicielem czeskiej dynastii Przemyślidów. W Polsce władca ten jest raczej zapomniany. Zginął w tragicznych okolicznościach latem 1306 roku. Jak wyglądało jego panowanie? Co udało mu się zdziałać?
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Polski.
U boku ojca – Wacław III władcą Węgier
Wacław III pojawił się na świecie 6 października 1289 roku. Jego matką była Guta Habsburżanka. Ojciec wiązał z synem wielkie nadzieje. Chciał go dobrze ożenić i osadzić na którymś z europejskich tronów. Najchętniej widział go na stolcu węgierskim w Budzie.
Realizację swoich planów Wacław II rozpoczął już w 1298 roku, zaręczając swego dziewięcioletniego wówczas syna z Elżbietą, córką ostatniego z Arpadów, Andrzeja III. Ten ostatni, umierając 14 stycznia 1301 roku, utorował Wacławowi bezpośrednio drogę do tronu węgierskiego. Na sejmie w Budzie w 1301 roku możni węgierscy zadecydowali o oddaniu Wacławowi III korony. Uroczysta koronacja Przemyślidy odbyła się 27 sierpnia tego samego roku w Białogardzie Królewskim (Székesfehérvár), gdzie nowy król otrzymał imię Władysław V.
Rządy Przemyślidy na Węgrzech nie cieszyły się powszechną aprobatą. Z każdym miesiącem jego pozycja malała. Wśród zagorzałych zwolenników syna Wacława II znajdowali się m.in. arcybiskup Kalocsy Jan oraz biskup krakowski Jan Muskata.
W walkę o schedę po bezdzietnie zmarłym Andrzeju III włączył się wywodzący się z Neapolu Karol Robert Andegaweński. Z pomocą przyszło mu wielu magnatów węgierskich oraz sam papież Benedykt XI. Doszło nawet do tego, iż zwolennicy Karola podeszli pod Budę i Białogard w celu opanowaniu tych ważnych pod względem strategicznym ośrodków. Na całe szczęście Przemyślidzie udało się odeprzeć ataki przeciwników.
Wojna domowa na Węgrzech osiągnęła punkt kulminacyjny w 1303 roku, kiedy to po stronie Karola Roberta opowiedzieli się władca Niemiec Albrecht Habsburg oraz wygnany z Polski książę Władysław Łokietek. W obliczu przewagi koalicji antyczeskiej panowanie swego syna na Węgrzech próbował uratować Wacław II. Podjęta przez niego w 1304 wyprawa zbrojna zakończyła się jednak fiaskiem. W efekcie obaj Wacławowie powrócili do Czech, zabierając ze sobą insygnia koronacyjne królów węgierskich.
Rządy Wacława III w Czechach
Wacław III w połowie 1305 roku został także królem Czech po śmierci swego ojca, zmagającego się w ostatnich dniach swego życia z chorobą. Młody król swoje panowanie w państwie czeskim rozpoczął od usunięcia doradców Wacława II, co nie spodobało się części opinii publicznej, oskarżającej władcę o najgorsze rzeczy.
Spadkobierca Wacława II, chcąc zapełnić świecący pustkami skarb czeski, zaczął zastawiać majątki królewskie. Współcześni historycy postępowanie monarchy oceniają pozytywnie. Również przychylnie patrzy się na fakt zawarcia w sierpniu 1305 roku traktatu pokojowego między Albrechtem II a Wacławem III, który zgodził się na niewielkie ustępstwa terytorialne.
![Pomnik Wacława III w podziemiach katedry w Ołomuńcu – fot. Bonio, lic. CC BY 2.5 Pomnik Wacława III w Ołomuńcu](https://static.kronikidziejow.pl/media/artykul/6/641/pomnik-waclawa-m.webp)
Nieco później Wacław III zrzekł się także korony węgierskiej na rzecz swego kuzyna, księcia bawarskiego Ottona, dając mu insygnia koronacyjne. Posunięcie Przemyślidy za jednym zamachem uwalniało go od rywalizacji z Andegawenami. Odtąd cały ciężar zmagań z Karolem Robertem spoczywał na Ottonie, zaś Wacław po cichu wspierał jego działania.
Wacław III jako niekoronowany król Polski
Zdecydowanie gorzej wiodło się Wacławowi III w Polsce. Rządził on tutaj jako spadkobierca Wacława II, który w 1300 roku przywdział na swe skronie koronę w Gnieźnie. W Małopolsce panowanie Przemyślidów wyeliminował Władysław Łokietek, któremu udało się opanować Kraków. Z kolei w Wielkopolsce załogi czeskie musiały ustąpić przed Henrykiem III Głogowskim i Bolesławem III Rozrzutnym.
Wacław III, chcąc umocnić się w Polsce, ożenił się z Wiolą, córką księcia cieszyńskiego Mieszka. Ślub odbył się 5 października 1305 roku w Brnie. Niedługo potem Wiola została koronowana na królową Czech. Małżeństwo to nie należało do udanych, gdyż Wacław prowadził się nie najlepiej. Nadużywał alkoholu oraz, co gorsza, zabawiał się z innymi kobietami.
Król Czech i Polski dodatkowo związał się z Zakonem Krzyżackim i Brandenburgią. Dzięki mediacji Krzyżaków na początku 1306 roku Wacławowi udało się zażegnać konflikt na Kujawach. Natomiast w sierpniu 1305 roku Przemyślida odstąpił Pomorze Gdańskie Brandenburczykom w zamian za bliższą Czechom Miśnię. Sprawdź także ten artykuł o władcach Polski z okresu rozbicia dzielnicowego.
Zabójstwo ostatniego Przemyślidy
Jak wskazują historycy, tylko zbrojna interwencja w Polsce mogła zmienić wybitnie niekorzystną sytuację Wacława III w Polsce. Król czeski doskonale zdając sobie z tego sprawę, zaczął jeszcze wiosną 1306 roku przygotowania do wyprawy do naszego kraju.
Jak się miało później okazać, Wacław III nigdy jednak nie pojawił się w Polsce. Został bowiem skrytobójczo zamordowany na Morawach w Ołomuńcu przez niemieckiego najemnika Konrada z Dotensteinu. Do dziś dnia nie ustalono, z czyjego polecenia działał morderca. Podejrzanych jest wielu (wśród nich także Władysław Łokietek), jednak brakuje jednoznacznych dowodów na definitywne rozstrzygnięcie tej sprawy.
Wacław III był ostatnim władcą czeskim z rządzącej od kilku już wieków Czechami dynastii Przemyślidów. Jego ciało spoczęło w bazylice św. Jakuba w Pradze. Młody król Czech i Polski pozostawił po sobie jednego nieślubnego syna i najprawdopodobniej nieślubną córkę Elżbietę.
Po śmierci Wacława, w Czechach i w Polsce rozpoczęła się walka o spadek po nim. W pierwszym z wymienionych krajów ostatecznie zwyciężył Jan Luksemburski, natomiast w drugim książę Władysław Łokietek, któremu udało się zjednoczyć Polskę i w 1320 roku koronować w Krakowie na jej króla.
Autor: Mariusz Samp
Bibliografia:
- Barciak Antoni, Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku, Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice 1992.
- Besala Jerzy, Piastowie – Przemyślidzi – Andegawenowie, Dom Wydawniczy Bellona, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2006.
- Bieniak Janusz, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Toruń 1969.
- Duch Wojtek, Wacław III – król Polski, który nigdy w niej nie był. Czy zamordował go Łokietek? [https://historia.org.pl/2021/03/19/waclaw-iii-krol-polski-ktory-nigdy-w-niej-nie-byl-czy-zamordowal-go-lokietek; dostęp: 25.06.2021].
- Jaskulski Jacek, Wacław III (król Węgier i Chorwacji 1301-1305, władca Czech i Polski 1305-1306) [https://twojahistoria.pl/encyklopedia/waclaw-iii-krol-wegier-i-chorwacji-1301-1305-wladca-czech-i-polski-1305-1306; dostęp: 25.05.2021].
- Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
- Włodarski Bronisław, Polska i Czechy w drugiej połowie XIII i początkach XIV wieku (1250-1306), Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Lwów 1931.
- Zientara Benedykt, Wacław III, [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. Andrzej Garlicki, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1980.