Zjednoczenie Polski po rozbiciu dzielnicowym - data, przebieg, znaczenie
Skutkiem rozbicia dzielnicowego Polski była częściowa utrata terytoriów, które znalazły się pod obcym panowaniem. Historia zjednoczenia Polski obejmuje działania trzech kolejnych królów mające na celu połączenie księstw oraz odzyskanie ziem utraconych. Stolica Polski przechodzi z rąk do rąk. Ostatecznie staje się miejscem koronacji Władysława Łokietka, która stanowi datę ostatecznego zjednoczenia Polski po rozbiciu dzielnicowym.
Historia rozbicia dzielnicowego i zjednoczenia
Przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego
Rozbicie dzielnicowe miało miejsce w Polsce w latach 1138 - 1295. Historia notuje rozbicie dzielnicowe w wielu krajach Europy i Azji, jako normalny etap rozwoju feudalnego. Główne przyczyny podziału państwa wynikają z uznawaniu kraju za własność panującego, który ma prawo podzielić włości między synów. W Europie przyczyny rozbicia wynikały z osłabienia władzy zwierzchniej i uniezależnienia się książąt dzielnicowych.
W Polsce przyczyny rozbicia na dzielnice wynikają z próby uniknięcia podziału kraju. Bolesław Krzywousty próbował nie dopuścić do podziału kraju między swych licznych synów i stworzył system senioratu, który dawał każdemu synowi dzielnicę, zaś najstarszy miał pełnić władzę nadrzędną. Jego synowie, od razu po śmierci ojca, rozpoczęli walki o władzę, wskutek czego cały system upadł. Ostatnim seniorem był Leszek Biały, który zginął w niewyjaśnionym zamachu w Gąsawie.
Skutki rozbicia dzielnicowego
Wbrew pozorom skutki rozbicia nie były bardzo złe. Książęta dbali o gospodarkę, lokowali miasta, sprowadzali osadników. Był to okres rozkwitu rolnictwa, dzięki ociepleniu klimatu i wprowadzeniu nowych technologii i wynalazków, jak trójpolówka, cegła czy żelazne narzędzia rolnicze.
Największe, niekorzystne skutki rozbicia polegały na utracie ziem. Wskutek słabości książąt dzielnicowych ziemie pograniczne zostały uzależnione od sąsiednich władców. Niektórzy książęta złożyli hołd sąsiednim władcom. Ponadto w czasie rozbicia dzielnicowego miało miejsce sprowadzenie Krzyżaków. W rzeczywistości pełne zjednoczenie ziem polskich po rozbiciu dzielnicowym miało miejsce dopiero po II wojnie światowej.
Straty terytorialne w czasie rozbicia dzielnicowego:
- Pomorze Zachodnie zostało podporządkowane Brandenburgii, Danii, a później Niemcom,
- Zakon Krzyżacki opanował Pomorze Wschodnie, ziemię chełmińską, Pomorze Gdańskie,
- Brandenburgia opanowała ziemię lubuską i pogranicze wielkopolsko-pomorskie,
- Śląsk został utracony na rzecz Czech,
- Mazowsze stało się lennem władców Czech,
- Małopolska znalazła się na krótko pod panowaniem Czech.
Kiedy miał miejsce koniec rozbicia dzielnicowego
Koniec rozbicia dzielnicowego
Historycy uznają za koniec rozbicia dzielnicowego, daty koronacji Przemysła II lub Władysława Łokietka. Książętami, którzy dążyli do zjednoczenia Polski i koronacji na króla byli, rywalizujący ze sobą, książe wielkopolski Przemysł II i książe kujawski Władysław Łokietek. Ich przeciwnikiem był Wacław II, król Czech.
Władcy walczący o zjednoczenie Polski:
- Przemysł II - 1295 - 1296,
- Władysław Łokietek - 1320 - 1333,
- Kazimierz III Wielki - 1333 - 1370.
Najważniejsze daty po zjednoczeniu Polski:
- 1295 - koronacja Przemysła II stanowi koniec rozbicia dzielnicowego,
- 1296 - zamordowanie Przemysła II w Rogoźnie,
- 1300 - 1306 - panowanie Wacława II i Wacława III z dynastii Przemyślidów,
- 1309 - Krzyżacy zajmują Pomorze Gdańskie,
- 1320 - koronacja Władysława Łokietka i definitywny koniec rozbicia dzielnicowego,
- 1327-1332 - wojna polsko-krzyżacka,
- 1331 - bitwa pod Płowcami,
- 1335 - zjazd w Wyszehradzie,
- 1351 - książęta Mazowsza złożyli hołd lenny Kazimierzowi Wielkiemu,
- 1364 - odbył się zjazd monarchów w Krakowie,
- 1372 - Ludwik Węgierski zrzekł się praw do Śląska.
Historia pierwszych prób zjednoczenia Polski przez Przemysła II
Największe możliwości zjednoczenia ziem polskich miał Przemysł II, który objął władzę nad zjednoczoną Wielkopolską i w wyniku układu na przeżycie z księciem pomorskim, miał prawo do Pomorza Gdańskiego. Po śmierci Henryka Probusa, otrzymał on Małopolskę i Kraków w testamencie. Nie utrzymał Małopolski, gdy pretensje do władzy wysunął Wacław II, król Czech. Opuszczając Kraków, Przemysł zabrał insygnia koronne Bolesława Śmiałego i prawdopodobnie już wtedy planował koronację.
Koronacja Przemysła II odbyła się po uzyskaniu zgody papieża Bonifacego VIII. Już kilka miesięcy później Przemysł II zostaje zamordowany w czasie próby porwania w Rogoźnie. Zbrodnia ta do dziś nie została wyjaśniona. Źródła historyczne wskazują na Brandenburgię, która nie chciała wzmocnienia Polski.
Najważniejsze wydarzenia i daty po zjednoczeniu Polski
Po zjednoczeniu Polski przez Przemysła II oraz po jego śmierci, sytuacja była daleka od uregulowania. Przemysł władał tylko Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim, zaś stolica Polski, Kraków, znalazła się w rękach Wacława, króla Czech.
W roku 1300, , mimo sprzeciwu papieża, miała miejsce koronacja Wacława II na króla Polski. We władaniu Wacława II znalazła się stolica Polski, Kraków, oraz Małopolska. Domagał się on hołdu lennego z posiadłości Przemysła II. Hołd lenny złożyli mu książęta śląscy. Aby wzmocnić swoje prawa do tronu Wacław ożenił się, z córką Przemysła Ryksą. Wacław II zmarł już w 1305 roku, zaś jego syn i następna został zamordowany w 1306. W tym momencie na arenę wkracza Władysław Łokietek, który do tej pory walczył o zjednoczenie Polski bez sukcesu.
Władysław Łokietek - koronacja i walka o zjednoczenie
Po śmierci Wacława III możni Małopolski wezwali Władysława Łokietka do objęcia władzy. W jego władaniu znalazły się: księstwo sandomierskie, sieradzko-łęczyckie i Kujawy Brzeskie oraz Małopolska. W tym czasie Brandenburczycy, a następnie Krzyżacy opanowali Pomorze Gdańskie.
W 1320 roku Władysław Łokietek zdobywa władzę w Wielkopolsce i przystępuje do odzyskania terytorium Polski. Po uzyskaniu zgody papieża, odbywa się jego koronacja w Krakowie. Próba przyłączenia Mazowsza kończy się niepowodzeniem. Dochodzi do wojny z Krzyżakami i wspierającym ich królem Czech, Janem Luksemburskim. Decydująca bitwa pod Płowcami nie została rozstrzygnięta. Jednak Krzyżacy ponieśli tak duże straty, że odstąpili od wojny i przez ponad 80 lat nie odważyli się na atakowanie Polski. W rękach Krzyżaków znalazła się ziemia dobrzyńska i Kujawy.
Po śmierci Władysława Łokietka na tron wstąpił jego syn, Kazimierz, który zasłużył u potomnych na przydomek “Wielki”. Kazimierz zdawał sobie sprawę ze słabości Polski i stawiał na negocjacje. Na zjeździe w Wyszehradzie uzyskał zrzeczenie się Jana Luksemburskiego praw do korony polskiej. Pokojem kaliskim w 1343 roku Kazimierz Wielki odzyskał ziemię dobrzyńską i Kujawy, lecz utracił Pomorze Gdańskie. Udało mi się zhołdować Mazowsze, które zostało włączone do korony dopiero w 1529 roku.