Historia współczesna obejmuje daty od wybuchu I wojny światowej do dziś. Jest to okres, w którym zanikają mocarstwa rządzone przez wielkie dynastie. Państwa przestają być własnością dynastii rządzących, gdyż ich mieszkańcy chcą rządzić się sami jako naród. Rodząca się demokracja, nierzadko oddaje rządy w ręce rewolucjonistów lub dyktatorów. Skutkuje to wielkimi wojnami i podziałem świata na zwalczające się bloki. Współczesność to także okres niespotykanego wcześniej skoku technologicznego i ogromnego wzrostu dobrobytu pracowników najemnych.
Epoka współczesna - charakterystyka i zakres czasowy
Zakres czasowy, jaki obejmuje epoka współczesna, został ustalony przez historyków umownie i obejmuje daty od momentu wybuchu I wojny światowej do dziś. Współczesność stanowi okres największego rozwoju cywilizacji i techniki w historii ludzkości, ale także największych wojen, ludobójstwa nie mającego precedensu w dotychczasowej historii oraz zniszczenia środowiska naturalnego planety i masowego wymierania gatunków.
Współczesność, jako epoka historyczna, dzieli się na mniejsze okresy stanowiące ważne kamienie milowe w dziejach ludzkości. Są to:
- 1914 - 1918 - I wojna światowa,
- 1918 - 1939 - 20-lecie międzywojenne,
- 1939 - 1945 - II wojna światowa,
- 1945 - 1991 - “zimna wojna”,
- 1991 - okres po upadku komunizmu.
Najważniejsze wydarzenia na świecie i w Polsce
Wojny światowe
Zjednoczenie Niemiec, jakie ma miejsce pod koniec XIX wieku, zmienia równowagę sił w Europie. Rozpada się dawny sojusz zaborców Polski, zaś na jego miejsce powstają sojusze państw osi i ententa. Rosja opuszcza święte przymierze i wchodzi w sojusz z Anglią i Francją. Niemcy, pod przewodnictwem dawnych Prus, zbroją się i sięgają po hegemonię w Europie, gdzie rodzą się niepokoje związane z ruchami komunistycznymi i anarchistycznymi. Zamach anarchistyczny w Sarajewie na arcyksięcia Ferdynanda staje się sygnałem do wybuchu I wojny światowej. Jest to najbardziej krwawy konflikt od czasu wojen napoleońskich, którego ofiary szacuje się na 8 - 9 milionów wojskowych i 5 milionów ludności cywilnej.
I wojna światowa oznacza upadek wielkich mocarstw: Niemiec, Austro-węgier i Imperium Osmańskiego oraz Rosji, w której wybucha krwawa rewolucja bolszewicka. Aby wyeliminować Rosję z wojny, Niemcy ułatwiają przejazd radykalnych rewolucjonistów, pod wodzą Włodzimierza Lenina. Lenin, oraz jego następca Józef Stalin, obalają carat i tworzą nowe państwo oparte o ideologię marksistowską. Obiecuje ona dobrobyt dla robotników i chłopów, zaś w rzeczywistości oznacza ponad 70 lat reżimu, który pochłonął ponad 60 milionów ofiar. Aby zmusić społeczeństwo do posłuchu, stworzono aparat terroru, system obozów pracy, zaś chłopów broniących się przed kolektywizacją i odebraniem ziemi zamorzono głodem.
Krótki okres między wojnami, Europa wykorzystuje na odbudowę i ustalenie nowych granic, gdyż powstało szereg nowych państw narodowych. Historia notuje w tym okresie wielki kryzys gospodarczy, który pcha ludzi do szukania pomocy u charyzmatycznych wodzów. Zdobywają oni władzę w wyborach lub drogą zamachu. ZSRR buduje blok komunistyczny drogą komunistycznych zamachów stanu i wspierania rewolucjonistów w innych krajach. Pierwszy, reżim komunistyczny zwycięża w Mongolii. W Chinach dochodzi do walki dwóch sił rewolucyjnych, w której zwycięża partia Mao Zedonga. Aparat terroru i eksperymenty ekologiczne Mao powodują śmierć ponad 70 milionów ludzi.
Ustalenia pokojowe po I wojnie światowej nie zadowalają żadnej ze stron. Niezadowolenie społeczne w Niemczech wyraża się przez wybór charyzmatycznego wodza, który obiecuje społeczeństwu poprawę życia. Jest nim radykalny socjalista Adolf Hitler, który popycha Niemcy do II wojny światowej. W ciągu 6 lat walk i okupacji, Niemcy dopuszczają się niespotykanych w historii zbrodni.
Zimna wojna - charakterystyka okresu i najważniejsze wydarzenia
Zakres czasowy okresu zwanego zimną wojną obejmuje daty od 1945 do 1991 roku, czyli od zakończenia II wojny światowej do rozwiązania ZSRR. Ta epoka historyczna ozanacza podział świata na 2 bloki: państwa zachodnie, które zachowały naturalną gospodarkę rynkową oraz blok wschodni, gdzie wprowadzono gospodarkę opartą o ideologię marksistowską. Historia zanotowała wówczas silne napięcie między obu blokami oraz wyścig zbrojeń. Dzięki równowadze sił, żadna ze stron nie zdecydowała się na otwarty konflikt. Zamiast tego każdy z bloków próbował mieszać się w wewnętrzne sprawy innych państw. Blok komunistyczny stara się szerzyć komunizm, zaś blok amerykański stara się temu zapobiec. Efektem tego były liczne konflikty peryferyjne, które kosztowały życie milionów ludzi i niszczyły gospodarki biednych państw.
Najważniejsze wydarzenia i konflikty tego okresu to:
- 1946 - kryzys irański, kiedy to Stalin próbował bezskutecznie zyskać dostęp do irańskich złóż ropy,
- 1948- 1949 - blokada Berlina Zachodniego, konflikt o podział Niemiec, zażegnany przez państwa zachodnie,
- 1950- 1953 - wojna w Korei, dzięki której USA powstrzymało pochód komunizmu, lecz nie powstrzymało podziału Korei,
- 1962 - nieudana próba USA powstrzymania przejęcia Kuby przez komunistów,
- 1964- 1975 - wojna w Wietnamie i porażka USA,
- 1979- 1989 - inwazja radziecka na Afganistan zakończona porażką.
Okres zimnej wojny zakończył się z chwilą upadku bloku wschodniego. Historycy do tej pory spierają się, jakie były zakulisowe przyczyny bezkrwawego oddania władzy przez komunistów, zwanego “jesienią ludów”. Literatura historyczna wskazuje na osłabienie gospodarki ZSRR w wyniku wyścigu zbrojeń oraz inwazji w Afganistanie.
Historia po upadku komunizmu
Upadek komunizmu nie oznacza zakończenia napięć międzynarodowych. W większości krajów bloku wschodniego powrót do gospodarki rynkowej odbył się bezkrwawo, zaś rządy stopniowo przestawiały i odbudowywały gospodarkę. Odezwały się jednak dawne konflikty na tle etnicznym i religijnym. Czechosłowacja podzieliła się bezkonfliktowo na Czechy i Słowację, zaś Niemcy wschodnie i zachodnie połączyły się. Natomiast w krajach dawnej Jugosławii doszło do krwawych walk i ludobójstwa.
Historia końca XX wieku notuje nowe zjawiska historyczne, jak konflikty na tle religijnym, związanym z wyznawcami islamu. Wyrazem tego są: rewolucja irańska, opanowanie Afganistanu przez radykalnych Talibów, radykalizowanie się krajów islamskich, atak terrorystyczny na World Trade Center, wojna w Iraku, “Arabska wiosna” oraz kryzys imigracyjny. Współczesność oznacza zmianę równowagi sił na świecie, gdyż obok dwóch największych mocarstw jak USA i Rosja, pojawia się trzeci gracz, jakim są Chiny. W sferze społecznej odbywa się proces historyczny związany z walką o prawa kobiet, którzy przyjmuje formy zmian obyczajowych, spadku religijności i odrzucenia dawnych wartości etycznych.
Charakterystyka czasów współczesnych - kultura, sztuka i literatura
Epoka współczesna charakteryzuje się niespotykanym w dotychczasowych dziejach rozwojem technologii, zarówno w dziedzinie produkcji i gospodarki, jak i w dziedzinie rozrywki i medycyny. Masowa produkcja znacznie poprawia byt biedniejszych warstw społecznych, z drugiej jednak strony prowadzi do dużego ujednolicenia życia.
Dynamicznie rozwija się kultura, szczególnie literatura, film i muzyka. Nośniki kultury są na tyle tanie, że stają się dostępne nie tylko dla elit. Rozwija się kino, komiksy, następnie telewizja, aż do Internetu, gdzie tania rozrywka dostępna jest bez wychodzenia z domu. Niekorzystnym efektem tego jest spłycenie relacji międzyludzkich. Jakie efekty na przyszłość przyniesie technologia internetowa i możliwość przechowywania ogromnej ilości danych w bazach elektronicznych, tego nie wiemy.