Pełne średniowiecze (IX-XIII wiek)

Pełne średniowiecze - rozkwit nauki, kultury, sztuki, taktyki wojennej

Zakres czasowy pełnego średniowiecza obejmuje daty od 800 do 1299. Nastąpił okres ocieplenia klimatu, stabilizacji i umocnienia się organizacji państwowych, jak również rozwój gospodarki, wzrost liczby ludności oraz ogromny rozkwit kultury i nauki, szczególnie, że w wyniku krucjat miały miejsce kontakty z Bizancjum i cywilizacją arabską. W tym czasie w Azji powstaje Imperium Mongolskie, zaś najazdy Czyngis Chana i jego potomków, niszczą bogate cywilizacje Dalekiego i Bliskiego Wschodu. Poznaj najważniejsze wydarzenia i zabytki pełnego średniowiecza.

Pełne średniowiecze - zakres czasowy

Zakres czasowy pełnego średniowiecza ustalono na okres od IX do XIII wieku. Jest to okres, w którym kształtują się silne państwa Europy, jak państwo Franków Karola Wielkiego czy Królestwo Niemieckie. Jest to okres najazdów Arabów, Wikingów i Węgrów, oraz początek krucjat.

Umacnia się religia chrześcijańska. Chrzest przyjmuje Serbia, Bułgaria, zaś w X wieku Czechy, Dania, Polska, Ruś Kijowska i Węgry, później zaś państwa skandynawskie.

Najważniejsze daty:

• 800 - Karol Wielki koronuje się na cesarza,
• 820 - 1050 - najazdy Wikingów na Europę,
• 843 - traktat w Verdun, podział imperium Karola Wielkiego,
• 906 - najazd Węgrów i upadek Państwa wielkomorawskiego,
• 1054 – Wielka Schizma Wschodnia, czyli podział Kościoła,
• 1077 – pokuta Henryka IV w Canossie,
• 1096 - 1272 - okres wypraw krzyżowych i powstania zakonów rycerskich,
• 1206 - zjednoczenie plemion Mongolskich przez Czyngis Chana,
• 1260 - bitwa pod Ajn Dżalut i koniec podbojów mongolskich,
• 1273 - Rudolf I Habsburg zostaje cesarzem Niemiec.

Najważniejsze wydarzenia, daty i wojny

Zmorą Europy w tym okresie są najazdy Wikingów, Arabów i Węgrów. Pierwszym atakiem Wikingów jest złupienie klasztoru Lindisfarne w Anglii. W IX wieku został złupiony Londyn, Hamburg i Paryż. W Rosji powstaje państwo Ruryka. Wikingowie zasiedlają Islandię i Grenlandię oraz Normandię. W XI wieku Duńczycy zdobywają Anglię, zaś Normanowie zakładają posiadłości w Italii. Zakres czasowy najazdów Wikingów określa się na lata 800 - 1050. Ostatnim najazdem jest zdobycie Anglii przez Wilhelma Zdobywcę w 1066 roku. Już w IX wieku zaczyna docierać do nich religia chrześcijańska. Król Szwecji przyjmuje chrzest w 1008 roku. Przyczyną zakończenia najazdów jest chrystianizacja i organizacja Wikingów w nowoczesne państwa.

Do Europy przybywają Węgrzy, którzy niszczą Państwo Wielkomorawskie. Skutecznie walczą z nimi książęta niemieccy. Nie ustają ataki Arabów, którzy zdobywają Sycylię. Arabowie i Normanowie rywalizują o zdobycze na południu Europy. W Hiszpanii trwa reconquista, w roku 1085 zostaje odbite Toledo, a w 1094 Walencja.

W Azji Temudżyn, zwany później Czyngis Chanem, jednoczy plemion Mongołów, kodyfikuje prawo i rozpoczyna budowę ogromnego imperium. Jazda mongolska zdobywa część Chin, Chorezm i rozbija wojska książąt ruskich w bitwie pod Kałką w roku 1223. Potomkowie Czyngis Chana zdobywają Chiny, Rosję, Bliski Wschód. Pochód na Europę zatrzymują walki o tron po śmierci Ugedeja. Powstaje najpotężniejsze i największe imperium ówczesnego świata, które później rozpada się na mniejsze chanaty i zanika, prawdopodobnie wskutek epidemii dżumy. Okres podbojów kończy bitwa pod Ajn Dżalut w 1260 roku, kiedy to Mongołowie zostają pobici w Egipcie przez Mameluków.

Najważniejsi władcy i królowie

Najwięksi władcy i królowie pełnego średniowiecza:

• Karol Wielki, twórca imperium Franków,
• Otto I Wielki, twórca I Rzeszy Niemieckiej,
• Wilhelm Zdobywca,
• cesarzowa Matylda, walcząca o władzę w Anglii dla syna,
• Czyngis Chan i jego wódz Subedej.

Okres pełnego średniowiecza rozpoczyna panowanie Karola Wielkiego, który w 768 roku przejął władzę w państwie Franków. Wojował z Arabami, Baskami, Sasami i stworzył państwo od Pirenejów, po rzekę Ren i północną Italię. Złamał potęgę Longobardów i rozbił chanat Awarski. Jego zwierzchnictwo uznawali także Słowianie do Łaby. W roku 800 Karol Wielki koronował się na Cesarza Rzymskiego. Po jego śmierci w 814 roku jego państwo rozpadło się. Walki o władzę potomków Karola zakończyły się podpisaniem traktatu w Verdun w 843 roku, który podzielił państwo na 3 części. Powstały w ten sposób Francja i Niemcy oraz sporne tereny Alzacji i Lotaryngii.

We Francji panują rody Karolingów i Kapetyngów. Słabi królowie dynastii Karolingów rządzą w kraju rozbitym na księstwa. W 987 roku na króla wybrany zostaje Hugo Kapet, zaś dynastia Kapetyngów stopniowo scala państwo.

Książęta Niemieccy zmagają się z najazdami Węgrów. Królestwo Niemieckie zjednoczył Otton I Wielki, który w 962 koronował się na cesarza, tworząc Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, czyli Pierwszą Rzeszę, która będzie trwała do czasu wojen napoleońskich.

W Europie dużą rolę odgrywają rody Andegawenów, z których wywodzą się rody Kapetyngów i Plantagenetów, a także Andegawenowie rządzący we Włoszech, na Węgrzech i w Polsce. Na arenie dziejów pojawia się także ród Habsburgów.

Pełne średniowiecze - krucjaty i zakony rycerskie

Najważniejsze wojny, jakie toczą się w czasie pełnego średniowiecza, to krucjaty, które toczą się w latach 1096 - 1272, celem odzyskania dawnych ziem chrześcijańskich. Dawne ziemie cesarstwa rzymskiego, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej, zostały opanowane przez Arabów w VII - VIII wieku.

Historycy spierają się jaka była przyczyna kosztownych krucjat, rujnowały rycerstwo. Celem krucjat nie były ani zdobycze ani nawracania niewiernych. Zdaniem historyków wyprawy stanowiły rodzaj religijnej pielgrzymki dla rycerzy, mającej na celu pokutę za grzechy. Chodziło więc o ukrócenie samowoli rycerstwa i rujnujących gospodarkę walk wewnętrznych. O rozmiarach fanatyzmu świadczą, towarzyszące krucjatom wyprawy ludowe, potępiane przez papieża. W czasie tych źle zorganizowanych i spontanicznych ruchów, głodne gromady biedaków i przestępców łupiły wsie i mordowały Żydów, zanim jeszcze opuściły Europę.

Początkowo krzyżowcy odnieśli sukcesy i stworzyli Królestwo Jerozolimskie. Napotkali jednak silny opór. Momentem przełomowym była klęska wojsk krzyżowców pod Hittin, po której próby zdobycia i utrzymania ziem na Bliskim Wschodzie kończyły się niepowodzeniem. Historycy upatrują przyczyny niepowodzenia w kosztach wypraw i zbyt długich liniach zaopatrzenia.

Pełne średniowiecze - społeczeństwo, gospodarka i kultura

Społeczeństwo, religia, kultura i zabytki

Dzięki silnym państwom, stabilizacji oraz krucjatom, które pozwalały na kontakty z Bizancjum i cywilizacją arabską, bujnie rozwija się kultura, nauka, sztuka i życie intelektualne. Zachwyt budziły nowoodkryte pisma starożytnych, a szczególne Arystotelesa. Nauka rozwija się przede wszystkim w kościele, początkowo w klasztorach, gdzie studiuje się i przepisuje księgi. Kościół otacza opieką studentów i uczonych. W XII wieku powstają szkoły katedralne, a następnie uniwersytety w Bolonii, Paryżu i Oksfordzie. Dzięki kontaktom ze światem arabskim, zastąpiono liczby rzymskie liczbami arabskimi, wprowadzono pozycyjny system dziesiętny i rozwinięto algebrę. Nauka wiele zawdzięcza również upowszechnieniu się okularów.

Wraz z rozwojem techniki wojennej rozwija się architektura, głównie murowane zamki. W X wieku króluje budownictwo kamienne według wzorów rzymskich, czyli architektura romańska. W XII wieku upowszechnia się cegła, dzięki czemu powstaje architektura gotycka, charakteryzująca się lekkimi, strzelistymi budowlami. Najważniejsze zabytki tego okresu to katedry w Chartres, Reims i w Salisbury oraz liczne katedry w Europie.

Gospodarka i technika

W tym okresie upowszechnia się stosowanie strzemion, sprowadzonych do Europy w VI wieku przez Awarów. Nowa technologia siodeł ze strzemionami powoduje rozwój jazdy. Pojawia się technika wojenna walki kopią, którą jeździec trzyma pod pachą, czyli ciężka jazda. Rycerze tworzą kulturę rycerską z kodeksem honorowym i turniejami. Technika wojenna wzbogaca się dzięki upowszechnieniu się kuszy, która odgrywa ogromną rolę na wyprawach krzyżowych. Technika stosowania kuszy została potępiona przez papieża jako zbyt krwawa i niegodna rycerzy.

Ocieplenia klimatu, które trwa w latach 800 - 1300, sprawia że kwitnie gospodarka, kultura i nauka, zaś społeczeństwo bogaci się, szczególnie że poza najazdami Wikingów nie ma większych wojen. W rolnictwie pojawia się nowa technologia, jak żelazny pług i dwupolówka, zamiast gospodarki wypaleniskowej. W rolnictwie powstają nadwyżki, które feudałowie mogą przeznaczyć na rzeczy luksusowe. Rozwija się rzemiosło i wymiana pieniężna. Wzrasta liczba ludności oraz osadnictwo.