W starożytnym Egipcie gotowanie było sztuką – co jedzono w czasach, gdy wznoszono piramidy?

Długa podróż w zaświaty - w jakie pokarmy i napitki zaopatrywano zmarłego władcę?

Starożytni Egipcjanie wierzyli, że po śmierci będą pędzić szczęśliwe życie w krainie umarłych Duat. Pośmiertna egzystencja miała różnić się od dotychczasowej brakiem doczesnych problemów oraz wielkim dostatkiem pokarmów i napojów. W egipskim „raju” wszelkie ciężkie prace wykonywali służący, których symbolizowały figurki uszebti. Zmarły, w otoczeniu swoich najbliższych, ucztował, oddawał się przyjemnym zajęciom i odpoczywał w ogrodzie, wśród kwiatów. W zaświatach nie trapiły go choroby i głód. Cieszył się obfitymi plonami i dostatkiem. Na ścianach grobowców archeolodzy odkryli przedstawienia krainy zmarłych, a w wyposażeniu grobowym znaleziono figurki uszebti oraz ślady pokarmów, których nie mogło zabraknąć zmarłemu podczas wyprawy w zaświaty.

Przykłady zabytków, na których utrwalono pokarmy starożytnych Egipcjan:

Teksty piramid - uważane są za najstarszy na świecie zbiór religijnych inskrypcji. Teksty piramid zostały odkryte w grobowcu Unisa – faraona V dynastii (około 2367 – 2347 p.n.e.). Po umieszczeniu mumii Unisa w grobowcu, zaopatrzono władcę w rzeczywiste pokarmy i napoje, a także w ich wyobrażenie, w postaci nagrobnych malowideł. W ten sposób faraonowi, w czasie podróży do siedziby bogów, niczego nie brakowało. Na ścianach komór grobowych naukowcy odczytali nazwy starożytnych pokarmów, które spożywał Unis w drodze do gwiazd:

• napoje – woda, wino z Północy ( z Dolnego Egiptu), dzbany piwa,
• pokarmy –bochenki jęczmiennego chleba, okrągłe placki, kosze ciastek, kosze okrągłych małych bochenków hebenenet, suszona pszenica, suszony jęczmień, pszenica orkisz-emmer, garnki śmietany
• mięso zwierząt - kawałki pieczeni, przednia szynka, biodrówka, noga tuszy, porcje żeberek, nerki, wątroba, śledziona, boczek,
• mięso kaczek i gęsi,
• świeże warzywa i owoce - wiązki cebuli, bób, czosnek, kosze fig, kosze białych i zielonych owoców, owoce jujuba.

Sarkofag królowej Kauit – żona Nebhepetre Mintuhotepa II, władcy XI dynastii (około 2008 – 1957 p.n.e.). Na wapiennym sarkofagu utrwalona została scena, ukazująca królową, popijającą świeże mleko krowy Hathor, bogini – dawczyni życia.

Wapienna figurka piwowarki (około 2350 r. p.n.e.) – kobieta produkuje piwo. Przeciera przez sito namoczony jęczmień, z którego, po procesie fermentacji, otrzymywany jest popularny napój starożytnych Egipcjan - piwo.

Kaplica grobowa królewskiego pisarza Nebamona - z czasów XVIII dynastii (około 1550 – 1292 p.n.e.) przedstawia wiele malowideł, ukazujących codzienne zajęcia Egipcjanina, np. pisarz, razem z żoną i córką, poluje na bagnach na wodne ptactwo, inne malowidło przedstawia stado bydła, należące do Nebamona, widzimy także ogród, z sadzawką pełną ryb oraz drzewami palm daktylowych i sykomor.

W staroegipskiej kuchni - przegląd najważniejszych artykułów żywnościowych

Mięso – pozyskiwano głównie z hodowanych wołów afrykańskich, z antylop, gazeli oraz oryksów, na które polowano podczas wypraw na pustynię. Na folwarkach żyły również kozy, owce oraz świnie, jednak źródła nie podają, czy jadano mięso tych zwierząt. Na dużą skalę spożywane było mięso drobiowe. Papirusowe spisy wykazują olbrzymie ilości gołębi, gęsi, kaczek, żurawi, ptaków śpiewających i przepiórek. Menu Egipcjan obejmowało także ryby – tępogłowy, sumy afrykańskie, mruki, cychle oraz okonie nilowe.

Jarzyny – do najpowszechniej spożywanych jarzyn, nazywanych renpwt, czyli produkty roczne, należały pory, cebule, czosnek i rzepa. Prawdopodobnie przydział tych właśnie warzyw otrzymywali robotnicy, wznoszący piramidę Cheopsa. Egipcjanie jedli również ogórki, arbuzy melony. Ceniono smak grochu i bobu – znaleziono je w komorach grobowych, jako dary dla zmarłych. W ogrodach przydomowych uprawiana była sałata, którą podawano z oliwą i solą.

Owoce - to oczywiście winogrona, figi i daktyle, obficie owocujące w egipskim klimacie. Bogaci Egipcjanie delektowali się smakiem orzechów kokosowych. Uprawiano drzewa owocowe – oliwne, jujubę oraz zwięźlę, dostarczającą kwaskowych czerwonawych jagód. Spożywano również młode pędy papirusu. W czasach rzymskich popularność uzyskały czereśnie, gruszki, brzoskwinie i migdały.

Nabiał – wielkim przysmakiem było mleko, pozyskiwane od krów, owiec lub oślic. Na stołach Egipcjan pojawiało się masło oraz śmietana i sery.

Miód - był bardzo wysoko ceniony wśród produktów spożywczych. Miodu i wosku dostarczały dzikie pszczoły oraz pszczoły hodowane w ulach, zakładanych w glinianych dzbanach. Miód przelewano do kamiennych naczyń, które następnie pieczętowano.

Pieczywo – to przede wszystkim chleb i ciastka.Charakterystyczny stożkowaty chleb wypiekano w formach, które po ogrzaniu, wypełniano drożdżowym ciastem. O popularności chleba może świadczyć jego hieroglif, oznaczający czynność ‘dawać’. Egipcjanie znali wiele odmian chleba, co potwierdzają naukowe badania.

Napoje – powszechnym napojem było piwo, produkowane głównie z jęczmienia i daktyli. Chętnie sięgano po wino oraz po inne napoje, które nazywano pa-wer (rodzaj napoju z wina) oraz szedeh (prawdopodobnie syrop z owoców granatu). Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat starożytnego Egiptu i Mezopotamii.

Przy stole – codzienne posiłki oraz uczty Egipcjan

W państwie faraonów jedzono dwa główne posiłki – śniadanie oraz posiłek spożywany wczesnym popołudniem (obiad). Przed snem spożywano posiłek mesyt wieczorny. Jedzono na siedząco, przy niewysokich stolikach. Posiłki składały się chleba i piwa, porcji mięsa, jarzyn, sezonowych owoców oraz słodkiego ciasta. Na codzienne jedzenie mięsa mogli pozwolić sobie jedynie zamożni Egipcjanie. Mięso gotowano lub pieczono. Drób również pieczono, trzymając nadziane na rożen mięso nad kuchenką. Jedzono ryby - suszone na słońcu, solone lub surowe.

Bogaci Egipcjanie chętnie zapraszali krewnych i przyjaciół na wspólne ucztowanie. Na ścianach grobowców widnieją malowidła, na których widoczni są biesiadnicy, ucztujący przy dźwiękach muzyki. Na stołach gromadzono wielkie ilości jadła – pieczone i duszone mięso wołu, ptactwo z rożna, pieczywo, ciastka, owoce i jarzyny. Wszystkie produkty, pięknie ułożone na półmiskach i paterach, chroniono przed muchami i kurzem. Na stołach układano alabastrowe i gliniane naczynia. Wino i piwo nalewano do najlepszych złotych i srebrnych pucharów. Goście przybywali do wysprzątanego domostwa, witani przez gospodarzy, oczekujących przy bramie. Zajmowali miejsca na zdobionych krzesłach, z wysokimi oparciami oraz na taboretach. W uboższych domach siadano na poduszkach lub matach. Mężczyźni i kobiety ucztowali osobno, chociaż możliwe było, aby małżonkowie wspólnie zasiadali do posiłku.