XX lecie międzywojenne

Schyłek XIX wieku oznacza upadek wielkich mocarstw i rozwój przemysłu. Rzutuje to na lata międzywojenne, kiedy to masy szukają rządów silnej ręki i ludowych wodzów otoczonych kultem. Zamiast poprawy bytu przynosi to terror bolszewików, nazistów i faszystów czy też rządy autorytarne. Dowiedz się co działo się w XX leciu międzywojennym. Poznaj najważniejsze wydarzenia, bitwy, przewroty i zamachy stanu. Przedstawiamy jak wyglądała kultura, nauka i technika.

XX lecie międzywojenne - najważniejsze wydarzenia na świecie i w Polsce

Tło historyczne epoki XX lecia międzywojennego

Okres 20 lecia międzywojennego obejmuje lata 1918 - 1939 pomiędzy zakończeniem pierwszej i rozpoczęciem drugiej wojny światowej. Schyłek XIX wieku i początek XX wieku stanowi okres chylenia się ku upadkowi dawnych mocarstw jak Rosja czy Cesarstwo Austro-węgierskie. Rozwój przemysłu, migracje ludzi ze wsi do miast za pracą powoduje wzrost liczby robotników i ich walkę o polepszenie warunków życia. Pojawienie się mediów masowych jak prasa czy radio ułatwia działanie charyzmatycznym przywódcom.

Kryzys monarchii przeradza się nie tyle w dążenie do demokracji co do rządów silnej ręki. W okresie tym państwa zostają opanowane przez systemy totalitarne (Niemcy, ZSRR, Włochy, Chiny) lub autorytarne (Hiszpania, Węgry, Bułgaria, Polska, Estonia, Turcja, Albania, Portugalia, Litwa, Jugosławia, Austria, Łotwa).

Tendencje niepodległościowe i autorytarne odradzają się w Azji pod wpływem ideologii komunistycznej Związku Radzieckiego. Drugim państwem komunistycznym jest Mongolia, gdzie w 1921 wybucha rewolucja. W 1924 powstaje Mongolska Republika Ludowa. ZSRR wspierało również komunistów w Chinach, gdzie doszło do walk między partią komunistyczną a partią Kuomintang. Walki te przerwało wkroczenie Japonii, która podbiła Mandżurię i wschodnie Chiny. W 1937 roku Japonia zdobywa Szanghaj i Nankin i dokonuje masakry ludności w Nankinie, gdzie zabito od 100 do 300 tysięcy ludzi.

W 1929 roku krach na nowojorskiej giełdzie staje się początkiem wielkiego kryzysu, który powoduje bankructwa firm, bezrobocie, głód, samobójstwa. W wyniku kryzysu, który trwał do 1933 roku, prawie wszystkie państwa na świecie odczuły spadek dochodu.

Przełomowe daty w historii 20-lecia międzywojennego:

• 11 listopada 1918 - rozejm w Compiegne kończący I wojnę światową,
• 11 listopada 1918 - odzyskanie przez Polskę niepodległości,
• 1918 - 1920 - epidemia grypy hiszpanki,
• 28 czerwca 1919 - traktat wersalski,
• 1920 - wojna polsko-bolszewicka,
• 30 grudnia 1922 - powstanie Związku Radzieckiego,
• 21 stycznia 1924 - śmierć Lenina i przejęcie władzy przez Stalina,
• 1926 - zamach majowy w Polsce, Józef Piłsudski przejmuje władzę,
• 24 października 1929 – załamanie giełdy nowojorskiej, początek Wielkiego Kryzysu, który trwa do 1933,
• 1929 - 1930 - głód na Ukrainie,
• 1931 - wkroczenie Japonii do Chin,
• 1933 - Adolf Hitler zostaje kanclerzem Niemiec,
• 1934 - 1935 - Długi Marsz, przejęcie władzy przez Komunistyczną Partię Chin towarzysza Mao,
• 17 lipca 1936 wybuchła wojna domowa w Hiszpanii,
• grudzień 1937 - styczeń 1938 - masakra w Nankinie,
• 12 marca 1938 - aneksja Austrii przez Niemcy,
• 9 listopada 1938 – Kryształowa noc - pogrom Żydów w Austrii i Niemczech,
• 1 września 1939 - wybuchła II wojna światowa.

Najważniejsze państwa w XX leciu międzywojennym

Lata 1918 - 1939 w Polsce

Data 11 listopada 1918, mianowanie Józefa Piłsudskiego naczelnym dowódcą sił zbrojnych uważana jest za datę odzyskania przez Polskę niepodległości. Lata międzywojenne oznaczają dla Polski odbudowę gospodarki, scalenie 3 zaborów w jeden organizm oraz stworzenie systemu politycznego. Przez cały ten okres ma miejsce walka między lewicą, centrum i prawicą. W wyniku wygranych powstań do Polski przyłączono Wielkopolskę i Śląsk.

W 1920 roku bolszewicy zamierzają rozszerzyć rewolucję na Europę i wkraczają do Polski. Ich pochód zostaje zatrzymany w czasie zwycięskiej bitwy warszawskiej.

W 1922 roku mają miejsce wybory do sejmu i senatu. Wybrano również pierwszego prezydenta II RP, którym został Gabriel Narutowicz. Zaledwie kilka dni po wyborze pierwszy prezydent ginie w zamachu, zastrzelony przez psychicznie chorego artystę.

Polska zmaga się z katastrofalnym upadkiem gospodarczym i inflacją. Ratunkiem staje się rząd Władysława Grabskiego, który wprowadził szereg reform znacznie poprawiających sytuację kraju.

Lata od 1926 roku stanowią okres rządów “sanacji”. Miało to być uzdrowienie kraju przez niezadowolonego z dotychczasowych rządów Józefa Piłsudskiego, który dokonał zamachu stanu. Doszło do walk i bitwy na terenie Warszawy, w wyniku której zginęło prawie 400 osób. Początkowo rządy sanacji przyniosły sukcesy gospodarcze, później jednak musiały one zmagać się ze skutkami kryzysu światowego.

Okres totalitaryzmu w ZSRR, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii

Traktat wersalski miał na celu ograniczenie Niemiec, tak aby nie mogły w przyszłości zagrozić Europie.

Niemcy ograniczono terytorialnie, nakazano im znacznie zmniejszenie armii oraz nałożono znaczne kontrybucje, wskutek czego ucierpiała gospodarka Niemiec. Niezadowolenie i frustracja spowodowały poszukiwanie silnego wodza, którym stał się Adolf Hitler. Po przejęciu władzy w 1933 Hitler, zdławił opozycję polityczną oraz rozprawił się z własnymi sojusznikami z SA. Powołał tajną policję i rozpoczął przygotowania do kolejnej wojny i militaryzację. Rozwój przemysłu zbrojeniowego spowodował wzrost gospodarczy i zyskał Hitlerowi ogromne poparcie społeczne.

W wyniku wielkiego kryzysu gospodarka Włoch znacznie podupada, co wywołuje radykalne nastroje. Popularność zdobywa Narodowa Partia Faszystowska pod wodzą Benito Mussoliniego, który w roku 1925 wygrywa wybory i zdobywa władzę. Rządy Mussoliniego oznaczały dyktaturę i terror, jednak gospodarka została postawiona na nogi dzięki robotom publicznym, modernizacji przemysłu i rolnictwa.

W Hiszpanii doszło do fali strajków, które w 1934 przerodziły się w rewolucję. Doszło do walk frakcji lewicowych i konserwatywnych oraz rewolty wojska, które przerodziły się w wojnę domową. Ostatecznie władzę opanował generał Franco.

W Związku Radzieckim okres XX lecia międzywojennego oznaczał budowanie reżimu komunistycznego. Krwawo stłumiono strajki robotnicze, wprowadzono policję polityczną “Czeka”, GPU i NKWD, zlikwidowano partie polityczne, wprowadzono cenzurę. Bolszewicy zamordowali cara i jego rodzinę. Znacjonalizowano przemysł, zaś w rolnictwie zaczęto tworzyć kołchozy.

Po klęsce w wojnie polsko-bolszewickiej w ZSRR odsunięto w czasie plany rozszerzenia rewolucji i stworzono plan poprawy gospodarki tzw. NEP (Nowa Ekonomiczna Polityka). Plan ten sprawił, że gospodarka ZSRR uległa poprawie. Nie zaniechano jednak przymusowej kolektywizacji rolnictwa. Aby zastraszyć ludność sztucznie wywołano głód, w wyniku czego na Ukrainie, Kubaniu, Powołżu, Kazachstanie i zachodniej Syberii zmarło od 3 do 12 milionów ludzi.

XX lecie międzywojenne - kultura, nauka i technika

Rozwój przemysłu powoduje zmiany w strukturze społecznej. Pojawia się społeczeństwo masowe, czyli duże rzesze ludzi, których stać na korzystanie z różnych form rozrywki i kultury. Dzięki wynalazkom pozwalającym przenosić dźwięk i obraz na odległość, pojawia się kultura masowa, która jest tania i nie elitarna. W 1920 roku pojawia się pierwsza rozgłośnia radiowa. Wkrótce znaleziono sposób udźwiękowienia filmu. Poczyniono też pierwsze próby w kierunku pojawienia się telewizji. Upowszechniają się ludowe formy masowej rozrywki jak muzyka rozrywkowa, komiks czy kino. Powstanie środków masowego przekazu przyczyniło się również do rozwoju systemów totalitarnych i kultu jednostki, kiedy to charyzmatyczni przywódcy mogli przemawiać do mas przez radio. Później rozwój kinematografii został zaprzęgnięty do totalitarnej propagandy.

W tym okresie rozwija się nauka w dziedzinie badań jądra atomowego. W 1933 roku zbudowano mikroskop elektronowy. Rozwija się również technika. Wynaleziono radar, który upowszechnił się w czasie II wojny światowej w lotnictwie i marynarce wojennej. Lata międzywojenne to okres kiedy pojawiają się pasażerskie linie lotnicze, zbudowano helikopter i samolot odrzutowy.