Związek Radziecki

Większość ludzi wie co to jest Związek Sowiecki i każdemu kojarzy się czerwona flaga z sierpem i młotem. Socjalistyczny ustrój polityczny wprowadzony w wielu krajach, podzielił świat na obóz kapitalistyczny i socjalistyczny, w którym ten drugi ubożał i cofał się gospodarczo. Ten polityczny eksperyment polegający na wprowadzeniu ustroju marksistowsko leninowskiego, nie tylko nie sprawdził się, lecz także przyniósł śmierć milionom ludzi i zubożenie całych narodów.

Co to jest Związek Radziecki (ZSRR) - najważniejsze informacje i daty

Podstawowe informacje:

• data powstania: 30 grudnia 1922,
• twórcy: Włodzimierz Lenin, Lew Trocki, Józef Stalin,
• godło: sierp i młot na tle kuli ziemskiej, otoczone wieńcem z kłosów na tle wschodzącego słońca,
• flaga: jednolicie czerwona z komunistycznymi symbolami sierpa i młota i gwiazdy w lewym górnym rogu,
• stolica: Moskwa,
• ustrój polityczny i gospodarczy: federacja narodowych republik radzieckich, w praktyce scentralizowany ustrój monopartyjny, początkowo system totalitarny, po 1953 roku autorytaryzm,
• religia dominująca: prawosławie, w praktyce ateizm,
• powierzchnia: 22 402 200 km²,
• najważniejsi przywódcy: Józef Stalin, Nikita Chruszczow, Leonid Breżniew, Aleksiej Kosygin, Michail Gorbaczow,
• data rozwiązania: 26 grudnia 1991.

Związek Radziecki stanowi komunistyczne państwo, które powstało w Rosji po rewolucji październikowej. Pełna nazwa brzmi Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich i pochodzi od rad robotniczych i żołnierskich zwanych sowietami. Dlatego też upowszechniły się skrótowe nazwy jak: Związek Radziecki, Związek Sowiecki czy Kraj Rad. Teoretycznie Związek Sowiecki był federacją republik, których najczęściej było 18. Największą z nich była Federacja Rosyjska, pozostałe zaś obejmowały kraje włączone do Rosji w czasie caratu.

Historia ZSRR

Co to był i jak powstał Związek Sowiecki - epoka Lenina i Stalina

Związek Radziecki powołano do życia 22 grudnia 1922 roku po rewolucji październikowej i po zdławieniu oporu w wojnie domowej. Pierwszym przywódcą i twórcą partii komunistycznej był bolszewik Włodzimierz Lenin, któremu udało się podburzyć robotników i wojsko do obalenia zaczątków republiki demokratycznej jaką był rząd Kiereńskiego. Następnie bezwzględnie rozprawił się z dawnymi kolegami partyjnymi o mniej radykalnych poglądach. Zdaniem wielu historyków opanowanie kraju przez mało znaczącą i radykalną grupę było wynikiem stosowania przez bolszewików bezwzględnego terroru i nie cofania się przed mordami i ludobójstwem. Już w początkach istnienia ZSRR wymordowano rosyjskie elity, ludzi wykształconych, ludzi cerkwi oraz ludzi potrafiących gospodarować. Utworzono policję Czeka i obozy koncentracyjne. Bezwzględnie mordowano strajkujących robotników i białogwardzistów w wojnie domowej. W wyniku rekwirowania żywności zapanował głód, który pochłonął ponad 6 milionów ludzi.

Lata 1924 - 1953 stanowią okres władzy Józefa Stalina, który stworzył państwo totalitarne. Jego celem stało się uprzemysłowienie państwa, kolektywizacja rolnictwa i całkowitego podporządkowania społeczeństwa. Środkiem do tego był terror. Stalin utrzymywał się przy władzy dzięki czystkom partyjnym, w wyniku których eksterminowano starych bolszewików, a później wszystkich, których podejrzewano o jakąkolwiek krytykę. Szacuję się, że w stalinowskich obozach pracy przebywało ponad 10 milionów ludzi. Istnieje przypuszczenie, że obozy miały na celu budowę dostępu do morza w warunkach arktycznych. Zapotrzebowanie na niewolniczą pracę było tak duże, że jak twierdzi Sołżenicyn, aresztowani musieli sami sobie wymyślać winy.

Kolejnym posunięciem Stalina była kolektywizacja rolnictwa i tworzenie tzw. kołchozów, czyli przedsiębiorstw rolnych, gdzie chłopi byli pracownikami. Aby przymusić chłopów do uległości, komunistyczne władze sztucznie wywołały klęskę głodu, w wyniku której na Ukrainie, Kubaniu, Powołżu oraz w Zachodniej Syberii i Kazachstanie zmarło nawet do 10 milionów ludzi.

Zgodnie z założeniami bolszewizmu, zadaniem komunistów jest wprowadzenie komunizmu na całym świecie. Pierwsze próby ekspansji nie udały się w wyniku przegranej w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Kolejnym krokiem był pakt Ribbentrop-Mołotow o kolejnym rozbiorze Polski. Zgodnie z tym wojska radzieckie wkroczyły do Polski 17 września 1939 roku. Natomiast pod koniec II wojny światowej Stalin wywalczył strefę wpływów, która obejmowała państwa Europy środkowej i południowej. Państwa te, teoretycznie niepodległe, podporządkowane były ZSRR. Wprowadzono w nich ustrój polityczny, tzw. socjalizm.

Zimna wojna i odwilż epoki Chruszczowa i Breżniewa

Po śmierci Stalina w 1953 roku doszło do walk o władzę wygrana przez Nikitę Chruszczowa, który potępił zbrodnie stalinowskie, wypuścił ludzi więzionych w łagrach i znacznie rozluźnił dyktaturę. Pozwolił do pewnego stopnia na wyjazdy zagraniczne i na przyjazd obcokrajowców do ZSRR, zaś opozycjonistom groziło wyrzucenie z partii i utrata przywilejów, nie zaś więzienie lub śmierć. Chruszczowa odsunięto od władzy w 1964 roku i jego miejsce zajął Leonid Breżniew, który wycofał się z polityki Chruszczowa.

Lata panowania Breżniewa oznaczały władzą kolektywną, gdyż Breżniew był pierwszym sekretarzem partii, zaś premierem został Aleksiej Kosygin. To właśnie Kosygin był zwolennikiem liberalizacji gospodarki. Początkowe lata władzy Breżniewa i Kosygina oznaczają wzrost gospodarczy i poprawę stopy życiowej ludności. Doszło również do niewielkiej dekolektywizacji rolnictwa.

Zaraz po zakończeniu wojny pojawiła się tak zwana zimna wojna, czyli napięte relacje między ZSRR i zachodem. USA wprowadziło plan pomocy państwom europejskim (poza blokiem wschodnim) i odbudowę gospodarki Niemiec. Doszło do napięć, gdy Sowieci zablokowali Berlin. Amerykanie zaś stworzyli most powietrzny dostaw do Berlina Zachodniego ratując ludność przed głodem. Wyrazem zimnej wojny i walki o wpływy były podziały Korei, Wietnamu i kryzys kubański. Mimo polityki odprężenia w relacjach zagranicznych, zimna wojna doprowadziła do wyścigu zbrojeń, który zahamował gospodarkę ZSRR. Następcy Breżniewa, Andropow i Gorbaczow, wprowadzili liberalizację ustrojową, jednak nie byli w stanie zahamować stagnacji gospodarczej i upadku Związku Radzieckiego.

Upadek ZSRR

Przyczynę relatywnie bezkrwawej rewolucji jaką był upadek ZSRR i bloku wschodniego zwanej jesienią ludów historycy upatrują w fakcie, że Rosja nie wytrzymała gospodarczo wyścigu zbrojeń. Dużą rolę mogła odegrać również katastrofa w Siewieromorsku, kiedy to ogromne zapasy amunicji wyleciały w powietrze. Wielu historyków jest zdania, że aparatczycy woleli odejść dzieląc się majątkiem ZSRR.

W drugiej połowie XX wieku w ZSRR nastąpił głęboki kryzys gospodarczy. Niewydolny ustrój socjalistyczny zaczęły obalać państwa satelickie, przede wszystkim Polska. Ukraina i Białoruś dążyły do niepodległości. W 1985 roku władzę objął Michaił Gorbaczow, który próbował zreformować kraj wprowadzając tzw. pierestrojkę. Jednak w republiki zaczęły żądać niepodległości. Pierwsza deklarację niepodległości ogłosila Litwa. Po nieudanym puczu moskiewskim, kolejne republiki ogłosiły niepodległość.

W ZSRR doszło do walki o władzę między prezydentem M. Gorbaczowem i liderem demokratycznej opozycji B. Jelcynem. W grudniu 1991 roku Jelcyn zwołał spotkanie przedstawicieli 3 republik, którzy podpisali tzw. porozumienie białowieskie o rozwiązaniu ZSRR i powołaniu wspólnoty niepodległych państw. Układ ten został później ratyfikowany i dokonano podziału państwa według granic dotychczasowych republik. 25 grudnia Michail Gorbaczow podał się do dymisji, zaś następnego dnia na Kremlu zawisła flaga Rosji.

Obecnie wspólnota Niepodległych Państw jest w zasadzie organizacją o charakterze integracyjnym i małym znaczeniu. W 2008 roku Gruzja opuściła organizację, zaś w 2018 Ukraina.