Terror w historii świata

Historia świata notuje liczne przypadki terroru dyktatorów i okupantów, którego ofiarą podało własne społeczeństwo dyktatora, ludność podbita przez okupanta czy też mniejszości narodowe. Terror często prowadził do ludobójstwa. Nawet jeśli terror nie niesie za sobą dużych ofiar, to społeczeństwo, które pada ofiarą terroru nie może się rozwijać gospodarczo czy kulturalnie i ubożeje. Dowiedz się czym jest terror i poznaj przykłady najbardziej krwawego terroru w historii świata.

Terror w historii świata

Terror i reżim - definicje

Słowo terror pochodzi z łaciny i oznacza strach i grozę. We współczesnym znaczeniu terror rozumiemy jako totalitarne rządy, w których władza stosuje przemoc w celu zastraszenia społeczeństwa i zduszenia wszelkiego oporu. Terror stosuje się wobec społeczeństwa w postaci masowych aresztowań, donosicielstwa, szantażu, zastraszania ludzi czy przymusowej pracy. Terror wobec przeciwników politycznych lub dawnych przeciwników obejmuje aresztowania, zabójstwa, umieszczanie w obozach pracy czy obozach koncentracyjnych lub w zakładach psychiatrycznych. Ofiarami terroru padają również grupy etniczne i mniejszości narodowe. Czystki etniczne przeprowadzane są przez masowe egzekucje, sztuczne klęski głodu lub deportacje i przesiedlenia, gdzie tysiące ludzi słabszych i dzieci umiera w drodze.

Władzę, która stosuje terror, często określa się jako reżim. Słowo reżim pochodzi z francuskiego i oznacza porządek. Terminem tym określa się władzę bezprawną, narzuconą, pochodzącą z uzurpacji. W przypadku reżimu politycznego wyróżniamy reżim autorytarny i totalitarny. Reżim autorytarny polega na tym, że władzę sprawuje przywódca, który podporządkowuje sobie system polityczny, zaś wojsko i policja służy do kontroli opozycji i niezadowolenia społeczeństwa. Reżim totalitarny dodatkowo kontroluje każdy aspekt życia obywateli. Przykładem reżimów totalitarnych były państwa komunistyczne i nazistowskie Niemcy.

Największy terror w historii świata

Terror w czasie rewolucji francuskiej 1792 - 1794

Szczególnym echem w historii świata odbił się terror rewolucji francuskiej. Największym okrucieństwem wyróżnił się okres rządów Jakobinów w latach 1793 - 94. Procesy w Trybunale Rewolucyjnym odbywały się w trybie przyspieszonym, bez przesłuchania oskarżonego i świadków. Miały miejsce również procesy grupowe. Na gilotynie ginęli przedstawiciele dawnych elit jak arystokracja, kler, rojaliści czy ludzie związani z rodziną królewską, jak również ktokolwiek krytykujący reżim, a ostatecznie także sami jakobini. Na gilotynie zginął król Ludwik XVI i jego żona Maria Antonina. Ścięty został m.in. Antoine Lavoisier, wybitny chemik i ekonomista. Szacuje się, że krwawy bilans terroru jakobinów wynosi około 18 tysięcy ofiar.

Rewolucja francuska przyniosła również represje wobec kościoła, w obronie którego stanęli chłopi w Wandei. Powstańcy zdobyli miasto Machecoul, gdzie dopuścili się mordów na bogatych mieszczanach, kupcach i republikanach. W 1793 roku Konwent rewolucyjny wydał generałowi Turreau rozkaz likwidacji powstania i eksterminacji powstańców. Armia powstańcza została pokonana w bitwie pod Savenay. Po bitwie doszło do pacyfikacji Wandei polegającej na systematycznej eksterminacji ludności, palenia wsi i miast. Ofiary ładowano na barki i topiono w rzece. Bilans ofiar szacuje się na 300 tysięcy ludzi.

Terror w ZSRR i okres czystek stalinowskich 1934 - 1938

W ZSRR represje rozpoczęły się już po zdobyciu władzy przez bolszewików. Utworzono tajną policję Czeka, obozy koncentracyjna, a następnie cały system obozów pracy. Terror nasilił się po zamachu na Lenina w 1918 roku. Dokonano morderstwa rodziny carskiej. Rozpoczęła się likwidacja rosyjskich elit oraz przeciwników politycznych. Zakazano działania partii politycznych. W nowym kodeksie karnym pojawił się słynny paragraf 58 pozwalający na aresztowania osób podejrzanych o działalność kontrrewolucyjną. Polityka przyspieszonego uprzemysłowienia wiązała się z rabunkową eksploatacją wsi oraz drakońskimi przepisami o dyscyplinie pracy.

Już podczas choroby Lenina, Stalin rozpoczął walkę o władzę od usunięcia dawnych współpracowników, szczególnie starych bolszewików, których zastąpił oddanymi mu ludźmi. Plan wymordowania starych bolszewików zapoczątkowała sprawa Riutina, który jako pierwszy przeciwstawił się polityce Stalina. Martemian Riutin został on aresztowany, lecz bolszewicy sprzeciwili się skazaniu go na śmierć. Okres tak zwanej “wielkiej czystki” rozpoczął się od morderstwa Siergieja Kirowa w grudniu 1934 roku. Śmierć Kirowa do dziś jest przedmiotem badań historyków. Stalin wydał wówczas dekret o terrorze, który nakazywał tryb przyspieszony w procesach o kontrrewolucję oraz natychmiastowe wykonywanie wyroków śmierci. Rozpoczęły się wówczas procesy bolszewików oraz niewyjaśnione śmierci i morderstwa. W 1936 roku znany pisarz Maksym Gorki zmarł w tajemniczych okolicznościach, prawdopodobnie otruty. Poprzez tortury i ciężkie warunki w więzieniach, wymuszano na oskarżonych przyznanie się do winy i składanie zeznań. Prawą ręką Stalina w czasie wielkiego terroru był Nikołaj Jeżow, mianowany prezesem NKWD we wrześniu 1936 roku. Z racji niskiego wzrostu nosił on przezwisko krwawy karzeł.

W latach 1937 - 1941 odbywały się czystki w Armii Czerwonej. Ofiary wybierano spośród oficerów i kadry wykształconej. Stalin stosował również represje wobec mniejszości narodowych, głównie Polaków i Niemców, lecz także Finów, Koreańczyków, Chińczyków i innych. W 1944 roku miała miejsce likwidacja mniejszości narodowych na Krymie. Do Azji Centralnej wywieziono około 300 tysięcy Tatarów Krymskich, Niemców, Ormian i inne mniejszości narodowe. Szacuje się, że w czasie transportu zmarło 112 tysięcy ludzi.

Zdaniem niektórych historyków terror stalinowski miał również na celu uzyskanie darmowej siły roboczej do prac na dalekiej północy, gdzie ZSRR mogło uzyskać dostęp do morza. Szacuje się, że w obozach pracy mogły przebywać nawet 10 milionów ludzi. Uważa się, że krwawy bilans wielkiego terroru w ZSRR pochłonął co najmniej 20 milionów ofiar.