Kara śmierci na świecie – historia, demokracja, religia, kontrowersje

Kary śmierci na świecie – egzekucja na przestrzeni dziejów

Kary śmierci na świecie – starożytność i średniowiecze

Kara śmierci pojawia się praktycznie w każdym starożytnym społeczeństwie. Była praktykowana zarówno w Mezopotamii, jak i w społeczeństwach prekolumbijskich. Najsłynniejszy zabytek prawny starożytności, Kodeks Hammurabiego, prezentuje różne rodzaje, w jaki w tamtym czasie mogła zostać przeprowadzona egzekucja – spalenie bądź utopienie, a także wbicie na pal lub włóczenie przez bydło. Prawo regulowało wyrok zależnie od grupy społecznej, do której należeli zarówno przestępca, jak i poszkodowany.

Kara śmierci występowała również w starożytnym Egipcie, Izraelu, Grecji, czy Rzymie. Mówiły o tym Stary testament, prawo Drakona (które karało śmiercią za kradzież, podpalenie, a nawet za lenistwo), czy prawo XII tablic. Różne były rodzaje przestępstw, za które groziła egzekucja – w Mezopotamii była to szkoda wyrządzona innemu człowiekowi, a w starożytnym Rzymie – zdrada przeciwko republice. Także rodzaje wykonywania wyroków śmierci różniły się zależnie od regionu – w Atenach zwyczajowo podawano truciznę, najczęściej cykutę (taką śmiercią zgodnie z tradycją pozbawiono życia Sokratesa, oskarżonego o brak wiary w tamtejszych bogów) lub zrzucano skazanego ze skały, a w Sparcie – duszono bądź wieszano.

Praktykowana coraz częściej publiczna egzekucja przyciągała coraz więcej tłumów. Była to jedna z najpopularniejszych rozrywek w historii. Od starożytności przez średniowiecze pojawiały się kolejne pomysły na pozbawienie przestępców życia. W średniowiecznych miastach jednym z niezbędnych „elementów wyposażenia” rynków lub głównych placów były pręgierze, pod którymi wykonywano publiczne kary na czci i ciele. Kara śmierci na terenie miasta wykonywana była tylko w szczególnych przypadkach – na przykład, jeśli egzekucja dotyczyła osoby poważanej, szlachcica. „Pospolity” przestępca zazwyczaj tracił życie poza miastem, w specjalnie wyznaczonym do tego miejscu, gdzie ustawiona była szubienica. Wielokrotnie od narzędzia, którym wykonywana była kara, brała nazwę najbliższa okolica – tak jest w przypadku chociażby Góry Szubienicznej w Gdańsku, gdzie od XVI w. funkcjonowało to narzędzie wykonywania wyroków.

Kary śmierci na świecie – czasy nowożytne

Czasy nowożytne, a zwłaszcza ich wczesny okres, kojarzą się przede wszystkim z płonącymi na stosach tysiącami „czarownic”. Kiedy rozpoczęło się prześladowanie oskarżonych o czary, niewiele trzeba było, żeby skończyć na przesłuchaniu u inkwizytorów. Zgodnie z panującymi przekonaniami wystarczyło mieć zrastające się brwi, choć częściej oskarżano z powodu rzucenia uroku, albo obcowania z diabłem. Szczytowy okres polowania na czarownice przypadł mniej więcej na lata 1560 – 1650.

Popularna w czasach nowożytnych była także dekapitacja. Wyróżniano jej dwa rodzaje – poprzez ścięcie toporem albo mieczem. Topór, podobnie jak pręgierz jako miejsce kary, przeznaczony był dla pospolitych przestępców. Mieczem ścinano osoby uprzywilejowane, choć i od tej zasady zdarzały się wyjątki. Dwie z sześciu żon Henryka VIII Tudora, króla Anglii – Anna Boleyn i Katarzyna Howard – zostały skazane na śmierć za zdradę małżeńską, która w tym przypadku była zdradą stanu. Choć obie kobiety były kuzynkami, Anna została ścięta mieczem (przez specjalnie sprowadzonego w tym celu francuskiego kata), a Katarzyna – toporem. Cięcie mieczem lub toporem powinno pozbawiać życia za pierwszym zamachem dobrze wyszkolonego kata. Ale zdarzały się także i egzekucje, które były wyjątkowo „nieudane” jako widowiska – w 1626 r. w Paryżu hrabiego Henryka de Chalais zabito dopiero po 26 ciosach…

Innym symbolem nowożytnych egzekucji stała się gilotyna – nieodmiennie kojarzona z okresem wielkiej rewolucji francuskiej. Pierwsze rodzaje tej maszyny pojawiały się już w połowie XVI wieku, ale dopiero rewolucja przyniosła wszystkim „równą” śmierć, bez względu na stan pochodzenia. W tym okresie swoje życie na szafocie stracili przestępcy, politycy, a także francuska para królewska – Ludwik XVI i Maria Antonina. W szczytowych momentach, na gilotynie ścinano 230 ofiar tygodniowo, co szybko doprowadziło do rozlewania się krwi spod gilotyny na ulice Paryża.

Kary śmierci na świecie – współczesne kontrowersje

Różnorodne metody wykonywania kary śmierci na świecie dowodzą niezwykle „bogatej wyobraźni” człowieka co do tego, jak karany ma być przestępca. Kojarzące się z nazistowskimi obozami zagłady komory gazowe pierwszy raz zostały użyte w 1924 r. w Stanach Zjednoczonych do wykonania wyroku śmierci ogłoszonego przez sąd stanowy w Nevadzie. Komora gazowa miała gwarantować skazanemu bezbolesną śmierć. Ostatecznie w większości stanów została zakazana, jako godząca w prawa człowieka.

Współcześnie wykonywaniu kar śmierci towarzyszy wiele kontrowersji. W państwach, gdzie system prawny opiera się na religii islamskiej, taki wyrok można usłyszeć za bycie osobą homoseksualną. W Japonii z kolei karę śmierci wykonuje się nawet na osobach chorych psychicznie.

Kara śmierci w Polsce została zakazana w kodeksie karnym w 1998 r. Ostatnia zezwolona egzekucja odbyła się 21 kwietnia 1988 r. Niektóre partie polityczne w swoim programie przewidują nowelizację kodeksu karnego w celu umożliwienia wykonywania kary śmierci. Wiązałoby to się jednak z koniecznością wypowiedzenia Konwencji Praw Człowieka, zakazujących tego procederu. Czym innym z kolei jest rosnące poparcie społeczeństwa dla przywrócenia kary śmierci… Sprawdź także ten artykuł o okrutnych sposobach wykonywania kary śmierci.

Kary śmierci na świecie – religia i demokracja

Kary śmierci na świecie – religia a pozbawienie życia

W historii pierwsze ślady pozbawiania życia noszą ofiary składane bogom w czasach starożytnych. Uważano wówczas, że tylko życie ludzkie może zapewnić łaskę nieśmiertelnych bóstw. W niektórych cywilizacjach takie egzekucje potrafiły się odbywać na skalę masową.

Kara śmierci wykonywana była między innymi wśród wyznawców judaizmu. Nie odbiegało to od pozostałych starożytnych cywilizacji. Zależnie od popełnionego czynu, pozbawienie życia następowało poprzez uduszenie, ścięcie, spalenie na stosie, czy ukamienowanie. Najbardziej znany „przestępca” skazany na karę śmierci w państwie żydowskim to Jezus Chrystus – ukrzyżowany za swoją działalność religijną.

Od połowy średniowiecza swoją działalność rozpoczęła inkwizycja – kościelna organizacja wyznaczona do walki z szerzącą się na starym kontynencie herezją, a w późniejszych latach z osobami oskarżonymi o czary. Wyznaczeni przez papieża biskupi organizowali sądy, prowadzili przesłuchania wydawali wyroki. Jeśli oskarżony o odstąpienie od wiary „przestępca” nie wyrażał skruchy, groziła mu egzekucja. Ale rodzaje jej wykonania były nieco ograniczone – zakazana przez „prawo Boże” była kara wiążąca się z rozlewem krwi. Dlatego najczęściej pozbawienie życia odbywało się poprzez utopienie, bądź spalenie na stosie.

W niektórych państwach do dnia dzisiejszego jest wykonywana kara śmierci w imię religii. Najwięcej takich egzekucji odbywa się podczas wojen wyznaniowych lub ataków terrorystycznych, skierowanych w przedstawicieli innej religii. Najbardziej znanym aktem terroru przeprowadzonym w imię religii były ataki w Stanach Zjednoczonych 11 września 2001 r.