Stany we Francji – historia

Podział na grupy społeczne istnieje w każdym społeczeństwie. Zależnie od wielu czynników, grupy społeczne tworzone są przez osoby/grupy sprawujące władzę zwierzchnią, kapłanów/duchownych, wojowników, urzędników, mieszczan, pospólstwo, chłopów, proletariat. Nazwy i ilość grup również jest zależna od takich rzeczy jak: sytuacja polityczna i ekonomiczna państwa, siła grup czy jednostek wyżej postawionych.

Podstawą funkcjonowania niemal wszystkich europejskich państw w średniowieczu był feudalizm. Feudalizm stanowił formę sprawowania rządów w formie zależności hierarchicznej jednostek z zachowaniem podziału na stany. Najczęściej występowały trzy stany: duchowieństwo, rycerstwo i chłopów. Z czasem przedstawiciele stanów zaczęli tworzyć organy doradcze władców.

We Francji taki organ został powołany na początku XIV wieku. W 1302r. Filip IV Piękny z dynastii Kapetyngów wezwał wszystkie trzy stany Francji – duchowieństwo, szlachtę i stan trzeci – chcąc uzyskać ich poparcie jako społeczeństwa w sporze przeciwko papieżowi Bonifacemu VIII. Reprezentanci zostali nazwani Stanami Generalnymi. Od tej pory monarchowie zwoływali stany, kiedy chcieli uzyskać poparcie społeczeństwa dla swoich planów.

Stany we Francji – przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej

Przed wybuchem wielkiej rewolucji francuskiej stany generalne ostatni raz zostały zwołane w 1614r. za panowania Ludwika XIII Bourbona. Jego następca – Ludwik XIV – w pełni rozwinął absolutystyczną formę rządów, która nie dopuszczała do wspólnego sprawowania władzy przedstawicieli stanów.  Taki stan rzeczy trwał przez 175 lat, aż do 1789r.

Francja monarchii absolutnej była jednym z najpotężniejszych krajów w Europie. Szacowana liczba 25 mln obywateli dawała jej też pierwszeństwo na starym kontynencie pod względem ludności. XVIII-wieczna monarchia nadal miała żywy podział na stany: przedstawicieli duchowieństwa, szlachty i stanu trzeciego. Duchowni i szlachta stanowili ok. 4% ogółu społeczeństwa i byli zwolnieni z płacenia podatków. Jednak w każdym ze stanów były duże różnice między jego przedstawicielami. Część duchownych posiadała liczne majątki, najbiedniejszych zaliczano do stanu trzeciego. Niektórzy przedstawiciele szlachty byli przyjaciółmi monarchy, których utrzymywał królewski skarbiec, inni z kolei zmuszeni byli zwierać małżeństwa z bogatymi przedstawicielami stanu trzeciego (burżuazją), by w ten sposób wejść w posiadanie majątku. W skład stanu trzeciego wchodzili zarówno mieszczanie i urzędnicy, jak i chłopi posiadający własną ziemię uprawną lub zależni od jej właścicieli.

Ludwik XVI był władcą słabym, często zmieniającym zdanie. Za jego panowania narastało w kraju niezadowolenie z powodu form sprawowania władzy i kryzysu ekonomicznego – skutku klęski nieurodzaju z 1788r. Jako przyczyny rewolucji francuskiej podaje się również narastające konflikty pomiędzy przedstawicielami stanów. Kiedy na początku 1789r. zwołano Stany Generalne na maj, wiadome było, że wymagają one reformy. Zezwolono na podwojenie reprezentacji stanu trzeciego w Stanach do 600 osób, co równało się liczbie reprezentantów pozostałych dwóch grup. Nadal jednak nie mieli oni możliwości do przegłosowania swoich pomysłów, a stany miały, tak jak przed niemal dwoma wiekami, obradować oddzielnie.

Stany we Francji – wielka rewolucja, Deklaracja praw człowieka i obywatela oraz konstytucja

Większość przedstawicieli stanu trzeciego stanowiących przedstawicielstwo stanu trzeciego stanowili prawnicy – przyszli przywódcy rewolucji, twórcy Deklaracji praw człowieka i obywatela, jakobini odpowiedzialni później za okres terroru (przywódca jakobinów – Maksymilian Robespierre był szczególnie lubiany przez lud). Zamierzali wprowadzić w życie pierwsze słowa ze styczniowego pamfletu Emmanuela Sieyes`a: „Czym jest stan trzeci? Wszystkim. Czym był do tej pory? Niczym. Czego chce? Być czymś.” 5 maja, po rozpoczęciu posiedzenia Stanów, posłowie stanu trzeciego zażądali prowadzenia wspólnych obrad. Dwukrotnie ich wniosek odrzucano, wobec czego ogłosili się jedyną reprezentacją narodu – Zgromadzeniem Narodowym. Wkrótce Ludwik XVI ustąpił i stany rozpoczęły wspólne obrady. Na początku lipca Zgromadzenie przekształciło się w Konstytuantę.

Trzy stany we Francji, czyli podzielone społeczeństwo na satyrycznym rysunku z epoki nieznanego autora: chłop niesie na swoich barkach arystokratę i duchownego
Stany we Francji, czyli przyczyny wybuchu Rewolucji Francuskiej i podział społeczeństwa we Francji XVIII wieku - fot. domena publiczna

Wskutek wielu czynników i krążących wśród Paryżan plotek 14 lipca 1789r. wybuchły zamieszki, które szybko przekształciły się w rewolucję. Jej pierwszym sukcesem było zdobycie Bastylii – więzienia traktowanego jak symbol absolutyzmu. Wkrótce rozpoczęto prace nad przyszłą konstytucją. Jej pierwszą wersję, znaną jako Deklaracja praw człowieka i obywatela, ogłoszono 26 sierpnia 1789r. Deklaracja ustanawiała równość wszystkich obywateli wobec prawa, a także czyniła z całego narodu suwerena, który dysponował wszelką władzą w kraju.

Pomimo wielu różnic pomiędzy członkami powstającymi i rozwijającymi się stronnictwami politycznymi, prace nad ustawą zasadniczą nadal trwały. Jakobini przemianowali nawet nazwę swojego stowarzyszenia z Klubu bretońskiego na Stowarzyszenie przyjaciół Konstytucji. 14 września 1791r. Ludwik XVI złożył swój podpis pod przygotowanym przez Konstytuantę dokumentem Konstytucji. Konstytucja francuska podkreślająca suwerenność narodu była formalnie końcem systemu feudalnego, końcem stanu trzeciego, a początkiem społeczeństwa republikańskiego.

Autor: Aleksandra Drążek-Szychta

Bibliografia:

  1. Baszkiewicz J., Historia Francji, Ossolineum, Wrocław 1994
  2. Szczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, LexisNexis Warszawa 2003
ikona podziel się Przekaż dalej