Zygmunt II August - panowanie, liczne małżeństwa, polityka, osiągnięcia

Biografia i żony Zygmunta Augusta, jego śmierć, ciekawostki

Młodość i edukacja Zygmunta Augusta, rola Bony Sforzy

Zygmunt II August, syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy przyszedł na świat 1 sierpnia 1520 roku. Jego edukacją od dzieciństwa zajmowała się przede wszystkim królowa Bona. Młody Zygmunt wychowywany był przede wszystkim w duchu wartości renesansowych. Bona w większym stopniu kładła nacisk na poziom wiedzy przekazywanej przez nauczycieli niż na ich cnotliwość, czy przywiązanie do zasad religijnych. Zygmunt  był uczony języków obcych, prawa, geografii i literatury.

Bona dążyła również do jak najszybszego zapewnienia synowi korony, zapewne pomna włoskich doświadczeń i tamtejszej niestabilności politycznej. Nie chciała czekać na śmierć swojego męża. Dzięki jej zabiegom już w wieku 9 lat, 18 października 1529 roku Zygmunt August został ogłoszony wielkim księciem litewskim, natomiast 18 grudnia został przez sejm wybrany na króla Polski. Była to jedyna w historii Polski elekcja vivente rege, czyli za życia wciąż panującego króla. Koronacja miała miejsce 20 lutego 1530 roku w Krakowie. Królem Polski został, jak się miało później okazać, ostatni Jagiellon.

Zygmunt nie był jednak od najmłodszych lat przygotowywany do roli monarchy i spędzał młodość raczej beztrosko. Faktycznym królem Polski Zygmunt August stał się 1 kwietnia 1548 roku, kiedy zmarł Zygmunt Stary. W roku 1556 z Polski wyjechała natomiast skonfliktowana już wtedy z synem Bona Sforza.

Żony Zygmunta Augusta, sprawa jego kochanek, ciekawostki, śmierć króla

Pierwszą żoną Zygmunta Augusta została córka Ferdynanda Habsburga Elżbieta Habsburżanka, cierpiąca od młodości na epilepsję. Ich ślub miał miejsce w 1563 roku. Małżeństwo to od początku nie było szczęśliwe. Zygmunt August wydawał się przez cały czas czuć niechęć do swojej żony. Stan zdrowia Elżbiety stale się pogarszał i kilka dni po serii wykańczających ataków choroby zmarła 15 czerwca 1545 roku w wieku 19 lat.

Kolejną żonę Zygmunt wybrał sam, wbrew szlachcie, wbrew matce. Była to Barbara Radziwiłłówna, z którą w tajemnicy wziął w 1547 roku ślub. Zygmunt August stoczył wręcz „wojnę” o uznanie tego małżeństwa oraz o koronę dla Barbary. Ostatecznie do koronacji doszło 7 grudnia 1550 roku, jednakże para nie cieszyła się długo szczęśliwym życiem. Prawdopodobnie na skutek nowotworu macicy Barbara Radziwiłłówna zmarła 8 maja 1551 roku.

Ostatnią żoną Zygmunta była siostra Elżbiety, Katarzyna. Również i tej żony Zygmunt nie szanował. Do tego stopnia, że Katarzyna w 1566 roku zdecydowała się wyjechać. Zygmunt sondował nawet papieża w kontekście możliwego unieważnienia małżeństwa, jednakże spotkał się ze stanowczą odmową. Katarzyna zmarła 28 lutego 1572 roku. Wszystkie zatem żony Zygmunta Augusta zmarły nie urodziwszy ani jednego jego dziecka.

Biografia Zygmunta Augusta obfitowała jednak również w wydarzenia „nieobyczajne”. Sporo wcześniej bowiem Zygmunt August zaczął otaczać się kochankami, jak je nazywał „sokołami”, prawdopodobnie licząc, że któraś z nich da mu potomka. Najpewniej jednak to właśnie polski król był bezpłodny. Pod koniec życia znalazł się z ostatnią z nich, Barbarą Giżanką w Knyszynie, gdzie zmarł 7 lipca 1572 roku jako ostatni Jagiellon na polskim tronie. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat mostu Zygmunta Augusta?

Panowanie Zygmunta Augusta, jego dokonania

Dokonania Zygmunta Augusta w polityce zagranicznej, najważniejsze wydarzenia

Biografia Zygmunta Augusta bogata jest w różne jego dokonania, tak na polu polityki zagranicznej, jak i krajowej. Swoje panowanie Zygmunt August rozpoczął od podpisania w 1548 roku układu o przyjaźni z Habsburgami: Ferdynandem I i Karolem V. Z kolei w roku 1553 przedłużony został zawarty jeszcze przez Zygmunta Starego z Sulejmanem Wspaniałym pokój z Turcją. Najważniejszym jednak wydarzeniem z zakresu polityki zagranicznej za Zygmunta Augusta była sprawa szeroko rozumianej I wojny północnej, w której ważną rolę odgrywała sprawa Inflant, na które zakusy czynił wtedy m.in. Iwan IV Groźny.

Latem roku 1559 doszło do zawarcia układu przez Zygmunta Augusta i przedstawicieli Inflant, na mocy którego zostały one oddane pod polską protekcję. Król dysponował jednak ograniczonymi możliwościami ochrony tych ziem przed obcymi zakusami, a oprócz Moskwy w grę wchodziły także Dania i Szwecja. W 1561 roku na mocy kolejnego układu Inflanty uznały zwierzchnictwo króla Polski i przysięgły mu wierność. Trwał jeszcze wtedy rozejm z Moskwą, po którego zakończeniu spodziewano się wznowienia działań wojennych. Zygmunt August starał się wtedy pozyskać sojuszników w osobach króla Danii Fryderyka II, a także swoich szwagrów, Henryka II brunszwickiego oraz Joachima, elektora brandenburskiego. Problematyczna była postawa króla Szwecji Eryka IV, który wydawał się sprzyjać Iwanowi IV.

Doszło potem do kolejnej wojny z Moskwą. W roku 1563 Iwan IV zdobył Połock. Później ofensywa Piotra Szujskiego została powstrzymana w dniu 26 stycznia 1564 roku pod Ułą. W roku 1567 Zygmunt August zorganizował wyprawę na Moskwę, jednakże nie zakończyła się ona sukcesem. Jak sugeruje Mariusz Markiewicz, mogła to być jedynie demonstracja siły. Jedynym skutkiem było zawarcie w 1570 roku mającego trwać 3 lata rozejmu. Sprawa wojny północnej nie przyniosła Zygmuntowi Augustowi spodziewanych korzyści, a polskie zwierzchnictwo nad Inflantami nie zostało szerzej formalnie potwierdzone.

Sprawa ruchu egzekucyjnego, dokonania króla

Po swoim ojcu Zygmunt II August odziedziczył spór ze szlachtą, która skupiona była wokół tzw. ruchu egzekucyjnego. Początkowo nowy król był niechętny zajmowaniu się tymi sprawami, co zapewne wiązało się z potrzebą zbudowania lojalnego wobec króla otoczenia. Stawało się to powodem kupczenia urzędami, jak i analogiczne dysponowanie dobrami koronnymi, które oddawano w dzierżawę. Zdarzały się również i darowizny. Spór z posłami zaś narastał. Notorycznie sprzeciwiali się uchwalaniu podatków, dopóki sprawa egzekucji nie zostanie rozwiązana.

W roku 1555 Zygmunt II August otrzymał od posłów listę przywilejów, które zostały nadane z naruszeniem prawa. Pod koniec lat 50. część posłów i senatorów zaczęła zwracać otrzymane przywileje. Pewne przesilenie nastąpiło na początku lat 60. W roku 1561 do Łomży zwołany został zjazd senatorski, na którym król uzyskał zgodę na zwołanie sejmu, który miał zatwierdzić przejęcie Inflant. Zebrana na sejmiku w Korczynie szlachta postanowiła nie posyłać posłów na ten sejm, wysyłając do króla poselstwo z protestem.

Później król zaczął współdziałać z ruchem egzekucyjnym. Wydał uniwersał, na mocy którego zobowiązano szlachtę i miasta do przedstawienia wszystkich przywilejów. Egzekucja dóbr zaczęła się wraz ze zwołaniem na przełomie 1562 i 1563 roku kolejnego sejmu. Przy dość szerokim sprzeciwie uchwalono egzekucję dóbr: wszystko, co zostało nadane przy złamaniu prawa, miało powrócić do domeny królewskiej. Zarządzono również przegląd wszelkich dóbr koronnych. Rewizją nadań królewskich zajęto się już na sejmie, który na przełomie 1563 i 1564 roku został zwołany do Warszawy. Rozpoczął się też wtedy długi proces porządkowania królewskiej domeny.

Wydarzenia, które doprowadziły do zawarcia unii lubelskiej

Znaczącym wydarzeniem z okresu panowania Zygmunta Augusta było zawarcie unii przez Polskę i Litwę. W roku 1562 w sprawie unii obu państw wystąpiła do Zygmunta II szlachta litewska, licząca na wsparcie w konflikcie z Moskwą. W momencie poprawy sytuacji na froncie wojennym posłowie litewscy stracili jednak zapał do rokowań.

Król w międzyczasie przeprowadzał Litwie reformy mające na celu dostosowanie funkcjonowania tego państwa do polskiego systemu prawnego. Negocjacje w sprawie unii szły jednak opornie, ze względu na nieprzejednane stanowisko Litwinów, twardo broniących swoich instytucji. Sporną kwestią była też możliwość nabywania ziem na Litwie przez polską szlachtę. Doszło nawet do tego, że większość posłów z Litwy opuściła zwołany do Lublina sejm.

Zygmunt August, częściowo pod wpływem mieszkańców części Litwy, którzy pozostali na miejscu zdecydował się na radykalny krok: w okresie od marca do czerwca ogłosił kilka dekretów, na mocy których Podlasie oraz województwa wołyńskie, bracławskie i kijowskie zostały włączone bezpośrednio do Polski. Postawieni wobec takiego faktu dokonanego Litwini nie mieli już innego wyjścia, jak tylko zaakceptować unię z Polską, która oficjalnie została zawarta 1 lipca 1569 roku w Lublinie.