Wojny napoleońskie – opis konfliktów

Lata 1796 – 1815 najogólniej w historii określa się mianem wojen napoleońskich. Nie jest to jednak stwierdzenie dokładne – Napoleon Bonaparte, mimo, że był doskonałym strategiem, nie wywołał tych konfliktów. Pierwsze bitwy toczone były pomiędzy koalicjami państw europejskich a Francją rewolucyjną, a doprowadziły do nich plotki rozsiewane we Francji przez żyrondystów, sugerujących istnienie europejskiego spisku wymierzonego przeciw Francji. Dokładniejsze byłoby określenie  tych konfliktów jako wojen prowokowanych przez koalicje antyfrancuskie.

Wojny napoleońskie to liczne podboje i bitwy, których wynik kształtował losy całej Europy. Kalendarium tej epoki najlepiej przedstawić wypunktowując informacje o najważniejszym znaczeniu:

  • najczęściej uznaje się liczbę siedmiu kampanii: włoską, egipską, pruską (tzw. I wojna polska), hiszpańską, austriacką, rosyjską („Wyprawa Napoleona na Moskwę”),
  • epokę wojen napoleońskich rozpoczyna awans Napoleona Bonaparte na dowódcę wojsk francuskich walczących w północnych Włoszech z Austrią, a kończy „sto dni Napoleona” – okres od ucieczki cesarza z Elby do jego klęski pod Waterloo 18 czerwca 1815 r.,
  • głównym inicjatorem konfliktów i zawiązywania koalicji antyfrancuskich była Wielka Brytania; strategia „walki” Napoleona z tym krajem oparła się na blokadzie kontynentalnej – polityce zakazującej krajom kontynentu prowadzenia handlu z Wielką Brytanią,
  • dzięki Francuzom z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego powołano do życia legiony polskie we Włoszech – formacje wojskowe, które miały walczyć o niepodległość Polski; legiony polskie we Włoszech funkcjonowały przez 10 lat, inne oddziały złożone z Polaków wspierały Napoleona nawet, kiedy przegrana została wyprawa na Moskwę i w trakcie stu dni Napoleona – bitwa pod Lipskiem (tzw. „bitwa narodów”) i bitwa pod Waterloo to niektóre ze starć, w których brali udział; ich znaczenie dla kraju pod zaborami było bardzo duże – stanowili symbol nieistniejącej Polski, który przetrwał w „Pieśni legionów polskich we Włoszech”,
  • Napoleon prowadził również „podboje” naukowe – w słynnej wyprawie do Egiptu wzięli udział również badacze, dzięki którym świat szerzej zainteresował się jego kulturą,
  • strategia była jedną z najważniejszych dziedzin, której poświęcił się Napoleon jako dowódca, ona i znajomość geografii miała w dużej mierze decydujący wpływ na przebieg bitew i minimalizowanie odniesionych strat,
  • dopiero w trakcie niepomyślnego przebiegu kampanii rosyjskiej (dokładna data rozpoczęcia odwrotu to 18 października 1812 r.) Napoleon zaczął ponosić coraz większe straty (podczas samej wyprawy na Moskwę straty w ludziach stanowiły ok. 90% jego armii); dlatego bitwa pod Lipskiem, zwana bitwą narodów, ze względu na dwukrotną przewagę liczebną armii koalicyjnej, miała katastrofalny w skutkach dla Napoleona wynik,
  • kalendarium wojen napoleońskich kończy „sto dni Napoleona” – okres od jego ucieczki z Elby i ponownego objęcia tronu do porażki pod Waterloo, po której ustalono w Europie nowy porządek, obowiązujący przez cały XIX wiek. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także ten artykuł o wyprawie Napoleona na Rosję.

Usystematyzowanie kalendariów poszczególnych kampanii obfituje w wydarzenia, a nawet ich podstawowy opis byłby bardzo rozbudowany. Dlatego najlepiej przedstawia się przebieg wojen napoleońskich za pomocą tabel, takich, jak poniższa:

Wyprawy Napoleona dotarły aż do Egiptu - wyobrażenie zbliżania się wojsk napoleoński do piramid na obrazie Francois-Louis-Joseph Watteau
Wojny napoleońskie krok po kroku, czyli wyprawy napoleona, przebieg, zasięg działania i skutki
Kampanie napoleońskie – zestawienie tabelaryczne

Kampania

Data

Państwa

Wydarzenia

Traktaty pokojowe

I – kampania włoska

1796 - 1797

Wielka Brytania, Austria, Prusy (do 1795 r.), Rosja, Hiszpania (do 1795 r.), państwa włoskie, państwa niemieckie, Niderlandy (do 1794 r.), Szwecja, Portugalia, Księstwo Neapolu

- walki z Piemontem, pokonanie armii piemonckiej,

Pokój z Piemontem, 1796:

● Piemont oddaje Niceę i Sabaudię,

● Piemont płaci kontrybucję,

● Piemont zgadza się na przemarsz przez swój teren jedynie wojsk francuskich

Walki z Austrią: zwycięstwo Napoleona pod Rivoli i Arcole

Pokój z Campo Formio, 1797:

● Austria płaci kontrybucję,

● Austria rezygnuje z terenu dzisiejszej Belgii,

● Austria uznaje istnienie we Włoszech Republiki Cisalpińskiej i Republiki Liguryjskiej pod protektoratem Francji,

● Austria otrzymuje Wenecję.

Wojna z papiestwem

Pokój z papiestwem, 1797:

● papiestwo płaci kontrybucję,

papiestwo oddaje ważniejsze dzieła sztuki,

● papiestwo oddaje ważniejsze dzieła sztuki w zamian za zobowiązanie się Francji do uznania nietykalności Rzymu,

● papiestwo oddaje Francji północną część państwa.

II – wyprawa egipska, kampania włoska

1798 - 1802

Wielka Brytania, Austria, Rosja, Turcja, państwa włoskie, państwa niemieckie

Wyprawa egipska:

1798: zwycięstwo Napoleona w bitwie pod piramidami

Kampania włoska:

1800: zwycięstwo Napoleona nad Austriakami pod Marengo i Hohenlinden

Pokój z Austrią w Luneville:

● powtórzenie warunków z Campo Formio,

● Austria uznaje protektorat Francji nad Holandią i Szwajcarią,

● Francja otrzymuje lewy brzeg Renu.

III

1805

Wielka Brytania, Austria, Rosja, Szwecja, Królestwo Neapolu

- porażka floty francusko-hiszpańskiej pod Trafalgarem,

- zwycięstwo Francuzów pod Ulm,

- zwycięstwo Francuzów w bitwie pod Austerlitz („bitwa trzech cesarzy”)

Pokój w Preszburgu, 1805:

● Austria płaci kontrybucję,

● Austria zgadza się na utworzenie Związku Reńskiego,

● Austria traci tereny nad Adriatykiem,

● księstwa niemieckie zostają podniesione do rangi królestw.

IV – wojna z Prusami (I wojna polska)

1806 - 1807

Wielka Brytania, Prusy, Rosja

1806: zwycięstwo wojsk francuskich w bitwach pod Jeną i Auerstedt (po sukcesie Napoleon wydaje dekret o blokadzie kontynentalnej Anglii)

1807: Francja wkracza na ziemie polskie

Luty 1807: nierozstrzygnięta bitwa pod Iławą

14.06.1807: wygrana wojsk francuskich w bitwie pod Frydlandem

Pokój w Tylży, 1807:

● Prusy tracą ziemie na zachód od Łaby,

● utworzenie Księstwa Warszawskiego,

● przekazanie Rosji okręgu białostockiego,

● Gdańsk staje się Wolnym Miastem,

● Rosja przystępuje do blokady kontynentalnej.

V – kampania hiszpańska

1808 - 1814

- wybuch powstania w Madrycie przeciwko władcy – Karolowi Bourbonowi,

- 10.11.1808 – bitwa pod Samosierrą (szarża szwoleżerów Jana Kozietulskiego otwiera Napoleonowi drogę do Madrytu),

- ustanowienie królem Hiszpanii Józefa Bonaparte

VI – kampania austriacka

1809

Wielka Brytania, Austria

- nierozstrzygnięta bitwa pod Raszynem,

- klęska Napoleona pod Aspern/Essling,

- rozbicie armii austriackiej pod Wagram

Pokój w Schönbrunn:

● powiększenie terenu Księstwa Warszawskiego,

● Austria traci tereny nad Adriatykiem i w południowych Niemczech,

● Austria płaci kontrybucję.

VII – kampania rosyjska (II wojna polska, „Wyprawa Napoleona na Moskwę”)

1812-1814

Wielka Brytania, Prusy, Austria, Rosja, Hiszpania, Szwecja, państwa niemieckie, państwa włoskie

1811: wystąpienie Rosji z blokady kontynentalnej,

17.08.1812. – nierozstrzygnięta bitwa pod Borodino,

14.09. – armia francuska wkracza do Moskwy,

9.11. – armia francuska wraca do Smoleńska

26.11.1812. – przegrana przez Francuzów w bitwie nad Berezyną, powrót do Księstwa Warszawskiego,

16-19.10.1813. – porażka Napoleona witwie pod Lipskiem (tzw. „bitwa narodów”)

31.03.1814 – zajęcie Paryża przez wojska koalicji,

02.04.1814. – akt abdykacji Napoleona

I pokój paryski, 1814:

● powrót Francji do granic z 1792 r.,

● zesłanie Napoleona na Elbę,

● ustanowienie Ludwika XVIII Bourbona królem Francji

Autor: Aleksandra Drążek-Szychta

Bibliografia:

  1. Baszkiewicz J., Historia Francji, Ossolineum, Wrocław 1990
  2. Leśniewski S., Wojny napoleońskie, Bellona, Warszawa 2015
  3. Vachee J.B., Napoleon w czasie kampanii, Napoleon V, Oświęcim 2018
ikona podziel się Przekaż dalej