Bitwa pod Lipskiem - data, przebieg, straty, znaczenie międzynarodowe
Napoleon Bonaparte był doskonałym strategiem – to nie ulega wątpliwości. Lecz jednocześnie był zachłanny, żądny władzy. Ta zachłanność pchnęła go do poprowadzenia wyprawy przeciwko Rosji. Była to jego pierwsza i ostatnia kampania zakończona porażką. Zamykająca ją „bitwa narodów”, jak do historii przeszła bitwa pod Lipskiem, oznaczała koniec cesarza Francuzów.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o ważnych bitwach.
Kampanie Napoleona
Data rozpoczęcia rządów przez Napoleona wiąże się z zamachem stanu, który przeprowadzono 9 listopada 1799 r. (18 brumaire`a według kalendarza rewolucyjnego). Obalono nieudolny dyrektoriat, w jego miejsce wprowadzając konsulat. Napoleon został I konsulem. Umożliwiło mu to znaczenie, które zdobył jako dowódca wojskowy. Ale była to także dobrze prowadzona strategia samego Napoleona – wkrótce skupił w swoich rękach pełnię władzy.
Historia doceniła działalność Napoleona Bonaparte, nazywając okres jego rządów epoką napoleońską. Dla Francji znaczenia działalności cesarza nie da się ocenić. Zakończył trwającą dziesięć lat rewolucję, wprowadził liczne reformy, w tym kodeks cywilny, uczynił z kraju potęgę. Wynik jego rządów w większości oceniany jest pozytywnie.
Ale poza Francją Napoleon Bonaparte kojarzony jest przede wszystkim z licznymi wojnami, które prowadził głównie w Europie. Zaczął jako młody, 27-letni dowódca armii walczącej w Austrii i Włoszech. Następnie były kampanie w Egipcie, Prusach, Hiszpanii, Austrii. Ostatnią z nich była wyprawa na Moskwę.
Wyprawa Napoleona na Rosję
Po kilkunastu latach walk Francja niepodzielnie rządziła w Europie. Napoleon miał pełne prawo myśleć o sobie jako o najpotężniejszym władcy w historii, a jego Wielka Armia odnosiła kolejne zwycięstwa. Jednak nadal przebieg działań przeciwko Wielkiej Brytanii nie był dla niego pomyślny – odnosił straty i pomimo blokady kontynentalnej nie mógł zmusić przeciwnika do poddania się.
Kiedy jednego ze swoich marszałków, Jeana Baptiste Bernadotte`a, osadził na tronie szwedzkim (na razie jako regenta), Rosja wyłamała się z blokady kontynentalnej i otworzyła swoje porty także dla statków brytyjskich. Nawiązała również kontakty z niemieckimi organizacjami antyfrancuskimi i rozpoczęła przygotowania do wojny. Cesarz Francuzów z kolei właśnie blokadzie portów przypisywał największe znaczenie w walce przeciwko Brytyjczykom. Dlatego natychmiast przygotował wyprawę przeciwko Rosji.
W Prusach Wschodnich i Księstwie Warszawskim zgromadził niemal 600—tysięczną armię, z którą ruszył przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Uważał, że kraj ten należy całkowicie zniszczyć i taki był jego cel. Nie spodziewał się wówczas tak niepomyślnego przebiegu kampanii i tak wielkich strat, które ostatecznie zadecydują o jego upadku.
24 czerwca 1812 r. to data przyjęta w historii jako początek wyprawy na Moskwę, zwanej także drugą wojną polską. Jego armia była wielonarodowa, sporą część stanowili nowi rekruci, a także Prusacy i Austriacy, którzy później zdradzili cesarza. Napoleon powoli przesuwał się w głąb Rosji. Wkroczył do Witebska, następnie do spalonego przez Rosjan Smoleńska. Wielka Armia uszczupliła się – część żołnierzy trzeba było zostawić dla zabezpieczenia dostaw, część zmarła. Sam cesarz przed bitwą pod Borodino chorował, co mogło wpłynąć na przebieg – mimo wszystko wygranej przez Francuzów – bitwy.
14 września Napoleon zajął opuszczoną Moskwę. Spędził w niej półtorej miesiąca, próbując zawrzeć pokój z carem Aleksandrem. Równie duże straty jak dotychczasowe bitwy powodowała rosyjska zima. 27 października zarządził odwrót, nie spodziewał się takiego wyniku kampanii – wkroczył do Rosji mając 600 000 żołnierzy, opuścił ją z 30 000. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł o wojnach napoleońskich.
Bitwa pod Lipskiem – porażka Napoleona w bitwie narodów
Cesarzowi nie pozostało nic innego, jak starać się utrzymać swoje dotychczasowe zdobycze. Działania zamierzał skoncentrować na terenach niemieckich. W krótkim czasie zarządził kolejny pobór do wojska, mobilizując głównie kolejnych młodych i niedoświadczonych rekrutów. Tylko w ten sposób jego armia mogła zminimalizować straty wojny polskiej. Rosjanie w tym czasie zajęli Księstwo Warszawskie i wkroczyli do Prus, wkrótce zawarli sojusz z królem Fryderykiem Wilhelmem III.
Działania wiosenne rozpoczęły się pod koniec kwietnia. W maju Napoleon odniósł ważne zwycięstwa w bitwach pod Lützen i Budziszynem. Nastąpiło zawieszenie broni, podczas którego w siłę urosła przede wszystkim koalicja antyfrancuska. Ostatecznie opierała się ona na Rosji, Anglii, Prusach, Austrii i Szwecji.
W dniach 26-27 sierpnia Napoleonowi udało się zdobyć Drezno. Historia zapamięta to wydarzenie jako ostatnie ważne zwycięstwo cesarza. Nie zostało ono wykorzystane przez marszałków Napoleona, którzy następnie zaczęli ponosić kolejne klęski. Powoli trwały przygotowania do ostatecznej bitwy. Zanim ukształtowała się ostateczna strategia, Napoleon zmieniał ją kilkukrotnie.
Bitwa pod Lipskiem rozpoczęła się 16 października 1813 r. Cesarz dysponował ponad dwukrotnie mniejszą armią niż koalicjanci. Walki pierwszego dnia nie przyniosły decydujących rozstrzygnięć. Francuzom nie udało się odnieść zwycięstwa w decydującym miejscu, dlatego wieczorem cesarz wysłał do swoich przeciwników posła z propozycją zawarcia pokoju. 17 października nie stoczono większych walk, ponieważ obie strony czekały na wsparcie. Czas zadziałał zdecydowanie na korzyść koalicji – przybył regent szwedzki Bernadotte, wynik bitwy został w tym momencie przesądzony. Dzień później sprzymierzeni starali się okrążyć armię cesarza. Ale udało się jej rozpocząć powolny odwrót przez rzekę Elsterę. Pod wieczór Napoleon wydał zgodę na kapitulację swoich wojsk. 19 października całe miasto znalazło się w rękach koalicjantów, wojska cesarskie kapitulowały, bądź uciekały. Podczas próby sforsowania Elstery śmiertelnie ranny został dowódca VIII korpusu – książę Józef Poniatowski.
Porażka wielkiego cesarza stała się faktem, w który jeszcze niedawno ciężko było uwierzyć. Zdziesiątkowane wojska wróciły do Francji, za nimi podążyli zwycięzcy spod Lipska. Na koniec marca 1814 r. zajęli oni Paryż, zmusili Napoleona do abdykacji i zesłali go na Elbę.
Bitwa pod Lipskiem była największą z bitew epoki napoleońskiej. Zakończyła okres jego hegemonii w Europie. Postawiony 100 lat po bitwie monumentalny pomnik, poświęcony został poległym na tamtejszych polach żołnierzom i przypomina datę decydującej przegranej Napoleona Bonaparte.
Autor: Aleksandra Drążek-Szychta
Bibliografia:
- Baszkiewicz J., Historia Francji, Ossolineum, Wrocław 1990
- Bitwa pod Lipskiem, https://www.konflikty.pl/historia/nowozytnosc/bitwa-pod-lipskiem/ (dostęp: 10.12.2020)
- Leśniewski S., Wojny napoleońskie, Bellona, Warszawa 2015
- Nadzieja J., Lipsk 1813, Bellona Warszawa 1998
- Vachee J.B., Napoleon w czasie kampanii, Napoleon V, Oświęcim 2018