Koronacja Bolesława Chrobrego - znaczenie, waga i skutki dla państwa Polskiego
Bolesław Chrobry otrzymał koronę właściwie dwa razy. Po raz pierwszy z rąk cesarza Ottona III, drugi w 1025 roku. Chociaż zjazd gnieźnieński miał być wstępem do zatwierdzenia polskiej korony przez papieża, to śmierć młodego cesarza pokrzyżowała plany. Kiedy tak naprawdę Bolesław został koronowany na króla Polski? Jakie były skutki koronacji? Spróbuję odpowiedzieć na to pytanie w niniejszym artykule.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Bolesławie Chrobrym.
Kiedy nastąpiła koronacja
Data koronacji Bolesława Chrobrego
Wydawałoby się, że takie wydarzenie jak koronacja nie powinno budzić wątpliwości. Jednak w czasach Bolesława Chrobrego sytuacja w Europie była niestabilna. Do dziś nie ma zgody wśród historyków czy data zjazdu gnieźnieńskiego może być uważana za moment koronacji. W czasie tego spotkania cesarz Otton III nałożył na głowę Bolesława diadem. Z całą pewnością obaj oczekiwali rychłego potwierdzenia tego gestu przez papieża. Jednak cesarz zmarł, na tron niemiecki wstąpił Henryk II, który miał zupełnie inne plany. Oficjalna koronacja Bolesława Chrobrego odbyła się dopiero w 1025 roku. Ten rok też budzi pewne wątpliwości. Świeżo koronowany władca nie dożył końca roku, pozostawiając swoje władztwo Mieszkowi II. Mimo wszystko przyjęło się uznawać rok 1025 za oficjalny początek Królestwa Polskiego. Czy słusznie?
Koronowanie przez Ottona III pociągnęło za sobą poważne skutki. Z lokalnego księcia Chrobry stał się poważanym władcą na skalę Europejską, potencjalnym przywódcą wschodniej części poszerzonego cesarstwa. Natomiast w 1025 roku nie zdołał zrobić nic ciekawego. Zostawił królestwo osłabione, narażone na walki wewnętrzne i zewnętrzne.
Kto koronował Bolesława i jakie to miało znaczenie?
Z powodu omówionego wyżej zamieszania do dziś trudno stwierdzić kto koronował Bolesława Chrobrego. Czy można uznać, że zrobił to cesarz w 1000 roku? Czy zgodnie z ówczesnym zwyczajem politycznym uznamy, że zrobił to papież w 1025 roku?
Sprawa nie jest rozstrzygnięta. W tym czasie, mimo silnej władzy cesarskiej, uważano, że cesarskie wybory tego typu powinien potwierdzić papież. To on koronował cesarzy, nawet jeśli faktycznie był od nich zależny. Z drugiej strony gest Ottona miał poważne konsekwencje administracyjne. Ceremonia podczas zjazdu gnieźnieńskiego nie tylko wyglądała efektownie, ale pozwoliła Chrobremu realnie poszerzyć zakres panowania. Ważne było to gdzie odbyła się koronacja Bolesława Chrobrego. Katedra gnieźnieńska była miejscem złożenia relikwii Wojciecha, męczennika w imię chrystianizacji Europy. To potwierdzało, że zamiary cesarza i pierwszego króla Polski są zgodne z zamiarami papieża. Wiadomo, że chodziło nie tylko o zbawienie dusz, ale podporządkowanie kolejnego obszaru administracji kościelnej. W tym czasie było to jednoznaczne z podporządkowaniem papieżowi. W roku 1000 była to sytuacja korzystna dla wszystkich trzech – Ottona III, Bolesława i papieża. Póki co tereny „pogańskie” nie zostały podbite, ale Chrobry zyskał niezależność od administracji niemieckiej.
Kto i kiedy koronował Bolesława Chrobrego na pierwszego króla Polski? Trzeba przyjąć, że zrobili to zarówno cesarz jak i papież. Cesarz doprowadził do faktycznego awansu Bolesława na przywódcę słowiańskiej części cesarstwa. Papież po latach potwierdził tę decyzję.
Koronacja Bolesława Chrobrego - nie tylko rok jest problemem
Opis koronacji
Już ustalenie samej daty koronowania Chrobrego jest niełatwym zadaniem. Żeby było ciekawiej nie istnieje żaden opis koronacji z 1025 roku. Nie ma nawet całkowitej pewności czy odbyła się w Gnieźnie. Bogaty opis zjazdu gnieźnieńskiego i ówczesnego gestu cesarza znamy dzięki naocznemu świadkowi – Thietmarowi. W roku 1025 niemiecki kronikarz już nie żył. Dlatego możemy się tylko domyślać jak wyglądała ta ceremonia.
Prawdopodobnie koronacja odbyła się w katedrze gnieźnieńskiej. Trudno stwierdzić gdzie indziej miałaby się odbyć. Musiała być też bardzo uroczysta, chociaż nie dało się powtórzyć przepychu i patosu z czasów zjazdu gnieźnieńskiego.
W sensie symbolicznym to właśnie wydarzenia z 1000 roku zapadały w pamięć i działały na wyobraźnię ówczesnych ludzi. Dlatego warto wrócić do opisu koronowania Bolesława przez Ottona III i przyjrzeć się jego symbolice.
Zjazd gnieźnieński
Wydarzenia, które doprowadziły do wzrostu znaczenia Chrobrego i Polski miały bogatą symbolikę. Ponieważ człowiek średniowiecza rozumował i przemawiał za pomocą symboli, to warto je tutaj przywołać:
- Data zjazdu – wybór daty nie był przypadkowy. Rok był bardzo znaczący, tysiąc lat od narodzin Jezusa (przynajmniej według oficjalnie przyjętych obliczeń). Jednocześnie była to rocznica śmierci męczennika.
- Miejsce – wybrano też gdzie odbędzie się spotkanie. Gniezno było miejscem spoczynku Wojciecha i centralnym grodem w państwie Piastów. Tutaj po zjeździe utworzono arcybiskupstwo, któremu przewodzić miał brat Wojciecha - Radzim Gaudenty.
- Relikwie – Władcy wymienili się relikwiami. Bolesław podarował Ottonowi ramię św. Wojciecha, w zamian otrzymał kopię włóczni św. Maurycego z gwoździem z krzyża Jezusa. Dziś autentyczność tych przedmiotów mogłaby zostać podważona, ale miały one inne znaczenie. Włócznia była oznaką niezależności władzy. Gwóźdź z krzyża był zaś jednym z najcenniejszych przedmiotów w świecie chrześcijańskim.
- Nałożenie diademu – Według późniejszego kronikarza, Galla Anonima, cesarz zdejmuje własny diadem po tym jak zostaje po królewsku przyjęty przez Bolesława. Jak pisze kronikarz: „A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni”. Koronacja Bolesława Chrobrego wyglądała spontanicznie, ale cesarz wiedział co robi. Przekazując własny diadem nie tylko podkreślał, że chce żeby książę został koronowany, ale przekazuje mu cząstkę własnej władzy.
Symbolicznym gestom towarzyszyły decyzje polityczne. Bolesław był uznany oficjalnie za przyjaciela cesarza, otrzymywał własne arcybiskupstwo i podległe mu biskupstwa. Był też uznany za członka wspólnoty chrześcijańskiej, który może prowadzić dalsze akcje misyjne z błogosławieństwem cesarskim.
Koronacja Bolesława Chrobrego – znaczenie i skutki
Kiedy po długoletnich staraniach Bolesław Chrobry dostał wreszcie koronę był już szanowanym władcą dużego, europejskiego państwa. Dzięki temu, że był koronowanym władcą mógł przekazać tytuł królewski swoim następcom. Niestety ani Mieszko II, ani jego następcy nie potrafili trwale utrzymać tego tytułu. Jednak aż do końca dynastii Piastów kolejni władcy będą się odwoływać do dziedzictwa pierwszego króla Polski.
Do innych skutków politycznych koronacji trzeba zaliczyć:
- Wzrost znaczenia Polski na arenie międzynarodowej
- Uznanie kraju jako samodzielnego królestwa chrześcijańskiego
- Wzmocnienie władzy nad poddanymi
Nie wszystkie skutki polityki Bolesława Chrobrego, jako koronowanego władcy, były pozytywne. Jako zagorzały zwolennik chrześcijańskiego imperium zwalczał brutalnie pogańskie praktyki swoich poddanych. Mieszkańców młodego państwa nikt nie pytał o zdanie czy chcą się ochrzcić i w co wierzą. Nic dziwnego, że przy pierwszej okazji doszło do tzw. reakcji pogańskiej. Korzystając z osłabienia władzy ludzie tłumnie wracali do kultu starych bogów. Ten trend nie trwał długo, bo ambicją wszystkich europejskich władców była przynależność do kręgu chrześcijańskiego.
Nie ma wątpliwości, że koronacja Bolesława Chrobrego jest przełomowym wydarzeniem w historii Polski. Z księstwa, które niedawno było zlepkiem zjednoczonych plemion pogańskich stała się krajem o międzynarodowej renomie.
Autor: Ludwika Wykurz
Bibliografia:
- Marek Kazimierz Barański, Historia Polski Średniowiecznej, Zysk i S-ka 2012
- Paweł Jasienica, Polska Piastów, Prószyński i S-ka 2018
- Tadeusz Manteuffel, Historia Powszechna. Średniowiecze, PWN 1995
- Benedykt Zientara, Bolesław I Chrobry, w: Poczet Królów i Książąt Polskich, red. Andrzej Garlicki, Czytelnik 1998, s. 26-34