Powstanie styczniowe

Powstanie styczniowe stanowiło największy, najdłuższy zryw narodowowyzwoleńczy, który miał największy zasięg, zaś data 22 stycznia na zawsze utrwaliła się w historii Polski. Historycy spierają się nad tym jakie były przyczyny wybuchu powstania i co spowodowało jego upadek. Klęska powstania pociągnęła za sobą dalekosiężne skutki w gospodarce i kulturze kraju. Poznaj najważniejsze informacje na temat powstania styczniowego, jego miejsce i znaczenie oraz ciekawostki. Dowiedz się kim byli jego bohaterowie.

Powstanie styczniowe - data i miejsce wybuchu, przyczyny

Dlaczego doszło do powstania w 1864 roku

Historycy zastanawiają się, dlaczego powstanie wybuchło akurat w tym roku. Przegrana Rosji w wojnie krymskiej odsłoniła słabość imperium i wzbudziła nadzieję Polaków na możliwość odzyskania niepodległości. Zaczęły mnożyć się spiski i sprzysiężenia. Lata poprzedzające wybuch powstania nacechowane były wzrostem nastrojów patriotycznych. Odbywały się pochody, manifestacje, msze patriotyczne i obchody. Szczególnym echem odbiła się krwawo rozpędzona manifestacja na Placu Zamkowym w Warszawie w 1861 roku, w czasie której zabito 200 osób.

W odpowiedzi car wprowadził stan wojenny i zapowiedział twardą politykę. Aby uspokoić nastroje przeprowadzono niewielkie reformy szkolnictwa i oczynszowano chłopów. W tym czasie konspiratorzy zorganizowali się tworząc w roku 1862 Komitet Centralny Narodowy i zaczęli tworzyć tajne struktury państwowe. Polacy byli jednak podzieleni na “czerwonych”, którzy upatrywali szansy w walce zbrojnej i “białych”, którzy stawiali na zmiany powolne i pracę organiczną.

Wybuch powstania - data, zasięg, przywódcy

Wybuch powstania planowano na wiosnę 1863 roku, jednak przyspieszyły go informacje o brance do armii rosyjskiej. Już po powstaniu listopadowym polscy żołnierze byli wcielani do armii rosyjskiej i zmuszani do walki na różnych frontach. Wysyłani w głąb Rosji żołnierze w większości nigdy nie wrócili. Tym razem branka miała objąć głównie ludzi związanych z organizacjami niepodległościowymi.

Branka zmusiła Komitet Centralny Narodowy do ogłoszenia powstania 22 stycznia 1863 roku. Wskutek tego przyspieszenia, powstanie styczniowe nie zostało wystarczająco przygotowane, brakowało broni i amunicji, zaś kierownictwo było skłócone. Powstanie styczniowe bardzo szybko rozszerzyło się na pozostałe ziemie zaborów rosyjskich. KCN mianował 6 naczelników województw, którzy mieli organizować działania zbrojne na swoim terenie. Pierwszym dyktatorem powstania został Ludwik Mierosławski, po nim zaś generałowie Langiewicz i Traugutt.

Przebieg, zasięg, przywódcy i bohaterowie powstania

Najważniejsze informacje na temat powstania

Już w pierwszych dniach powstania Polacy zaatakowali rosyjskie garnizony. Zdobyto szosę brzeską przerywając komunikację z imperium rosyjskim. Szacuje się, że w czasie powstania styczniowego doszło do ponad 1200 bitew i potyczek. Mimo sukcesów, na przykład zwycięska bitwa pod Żyrzynem 8 sierpnia 1863 r., powstańcom nie udało się wyzwolić żadnego terytorium.

Przywódcami byli kolejno generałowie:

• Ludwik Mierosławski - 17 lutego do 11 marca 1863,
• Marian Langiewicz - 11 marca do 18 marca 1863,
• Romuald Traugutt - 17 października 1863 do 10 kwietnia 1864.

Władze powstania prowadziły szeroką akcję dyplomatyczną w Europie. Państwa europejskie odniosły się do powstańców z sympatią i wysłały noty do cara w sprawie respektowania postanowień kongresu wiedeńskiego i podjęcia rokowań z powstańcami. Jednak car odrzucił te propozycje, zaś żadne z państw nie było gotowe na zbrojną interwencję. Powstanie wywołało przychylne nastroje w krajach europejskich, gdzie zbierano fundusze i gdzie zgłaszali się ochotnicy idący powstaniu na pomoc. Jednak powstanie nie doczekało się realnej interwencji państw europejskich.

Władze powstańcze próbowały pociągnąć do powstania chłopów, co się częściowo udało. Jednak uwłaszczenie chłopów ogłoszone przez rząd carski w marcu 1864 roku sprawiło, że chłopi uzyskali bez walki nawet więcej niż to, co obiecywały im władze powstańcze.

Upadek powstania - przyczyny i skutki

Walki partyzanckie trwały aż do 1865 roku i były krwawo tłumione. szczególnie krwawo stłumiono powstanie na Litwie. W kwietniu 1864 roku aresztowano Romualda Traugutta, który został stracony w Cytadeli warszawskiej. Wraz z nim strąceni zostali inni aresztowani bohaterowie powstania.

Historycy zastanawiają się dlaczego powstanie upadło oraz jakie było jego znaczenie. Powstanie styczniowe zostało lepiej zaplanowane niż powstanie listopadowe. Tym razem postawiono na lokalne walki partyzanckie, które początkowo przynosiły dobre rezultaty. Zadbano również o dyplomację która jednak przyniosła tylko słowne wsparcie i napływ entuzjastycznych ochotników, którzy niewiele mogli zmienić. Uważa się, że klęska powstania wynikała z przeważających sił wroga i braku wsparcia z zagranicy. Uwłaszczenie chłopów uchwalone przez rząd carski zapobiegło włączeniu się chłopów do powstania.

Upadek powstania pociągnął za sobą dotkliwe skutki w postaci ogromnych strat ludności. Po upadku powstania miały miejsce daleko idące represje jak aresztowania, wyroki śmierci i zesłania na Syberię. Polscy żołnierze zostali przymusowo wcieleni do armii rosyjskiej. Ogromne ilości majątków ziemskich przeszły w ręce rosyjskie. Szlachcie, której udowodniono udział w powstaniu, konfiskowano majątki. Innych ziemian zmuszano do sprzedaży ziemi po zaniżonych cenach, zaś Polakom nie pozwolono jej nabywać.

Po upadku powstania zmieniono nazwę Królestwo Polskie na Kraj Nadwiślański, który utracił resztki autonomii. Doszło do całkowitej rusyfikacji szkół, usunięto język polski z urzędów. Natomiast na arenie międzynarodowej do sprawy polskiej przestano przywiązywać jakiekolwiek znaczenie. Władze carskie wdrożyły plan zlikwidowania wpływów polskich na Litwie, Ukrainie i Białorusi, w rezultacie czego wykształciły kadry własnych, narodowych działaczy politycznych.

Warto wspomnieć takie ciekawostki po powstaniu styczniowym jak moda na noszenie biżuterii powstańczej oraz żałoby narodowej.